Wat zijn warmtepomppanelen?

Warmtepomppanelen zijn aan een zekere opmars bezig. In combinatie met een warmtepomp kunnen ze in de volledige (hernieuwbare) energiebehoefte van je woning voorzien, zowel voor warmte als stroom. Joris Haems van Ecopuur, aanbieder en installateur van alles wat met duurzame energie en groene warmte te maken heeft, gaf de Ecobouwers-redactie een woordje uitleg.

Hybride panelen met warmtepomp: warmtepomppanelen

Standaard PVT-panelen bestaan uit PV-panelen voor elektriciteit, in combinatie met een warmtewisselaar gekoppeld aan een zonneboiler die voorziet in warm water. Met PVT-zonnepanelen kan je dus zowel elektriciteit als warmte opwekken. Sinds kort maakt ook een bijzonder type zijn opwachting: het PVT-paneel in combinatie met een warmtepomp. Of anders gezegd: een warmtepomppaneel.

Meer lezen: Wat zijn PVT-panelen?

Warmtepomppanelen bestaan ook uit fotovoltaïsche cellen voor elektriciteit in combinatie met een warmtewisselaar voor warm water. Toch kennen warmtepomppanelen een andere opbouw. Ze hebben bijvoorbeeld geen isolatie aan de onderzijde. Zo kunnen ze meer warmte onttrekken aan de omgeving om de warmtepomp te voeden. Maar het grootste verschil volgens Joris Haems is het hogere rendement op jaarbasis: “Ook als er geen zon is, rendeert een warmtepomppanneel. Zowel ‘s nachts als in de winter wordt energie onttrokken om een warmtepomp te voeden. Zo krijg je een hoog rendement over het hele jaar heen”. 

Hoe werkt een warmtepomppaneel? 

Een warmtepomppaneel is een PV-paneel met aan de achterzijde een warmtewisselaar. Doorheen de koperen leidingen van de wisselaar stroomt een vloeistof: glycol. Die neemt de omgevingswarmte op en geleidt ze naar de warmtepomp in de woning. De warmtepomp onttrekt de warmte uit de vloeistof en zet deze om naar een aangename temperatuur in je woning. De elektriciteit uit het paneel dekt het elektriciteitsverbruik van de warmtepomp.

“Ook als er geen zon is, rendeert een warmtepomppanneel. Zo krijg je een hoog rendement over het hele jaar heen.”

Joris Haems: “Wie spreekt over warmtepomppanelen heeft het dus over een volledig geïntegreerd systeem: verwarming, elektriciteit en warm water in één. Met acht panelen voorzie je een gemiddelde, goed-geïsoleerde woning voor vier gezinsleden van duurzame verwarming en warm water. En door nog eens acht gewone zonnepanelen te plaatsen, dek je ook het  dagelijks elektriciteitsverbruik.”

Kan je op elk dak warmtepomppanelen plaatsen?

Het daktype speelt geen rol. Deze panelen voelen zich thuis op hellende en platte daken. Wil je op je warmtepomp het beste rendement behalen dan loont het altijd om over te schakelen op een lage temperatuursverwarming zoals vloer- of muurverwarming. Bovendien moet je woning goed geïsoleerd zijn. 

In de praktijk hebben vooral nieuwbouwwoningen of grondige renovaties baat bij een systeem met warmtepomppanelen. “Zorg dat je op voorhand een goed zicht hebt op je verbruik. Apparatuur die correct gedimensioneerd is, is cruciaal voor een goed rendement”, verduidelijkt Joris Haems. “Een gemiddeld gezin van 4 personen komt toe met een warmtepomp van 6 kWh, maar veel hangt af van de oppervlakte van je woning, je verbruik, etc.” 

Warmtepomppanelen installeren

Warmtepomppanelen zijn niet groter dan klassieke zonnepanelen. De installatie vraagt enkel wat meer tijd en vakkennis. 

Daarnaast heb je ook voldoende ruimte nodig in je technische ruimte of stookplaats.  Het volledige systeem bestaat namelijk uit een warmtepomp (met in de behuizing een boilervat), een omvormer, twee expansievaten, een elektrisch element. Het boilervat van 180 liter (ingebouwd in de warmtepomp) volstaat om een half uur te douchen met een gewone douchekop of 50 minuten met een spaardouchekop. Nadien hebben de panelen en je warmtepomp ongeveer een uurtje nodig om de warmwatervoorraad aan te vullen. 

Rendement van warmtepomppanelen

In de winter is er toch niet genoeg zon om te verwarmen?

Hoewel het aantal zonuren ‘s winters veel lager ligt dan in de zomer, blijft er ook in de winter voldoende thermische zonne-energie voorhanden om de warmtepomp te voeden. Tot buitentemperaturen van -7 °C slaagt de warmtepomp erin om warmte te onttrekken uit de buitenlucht via de warmtewisselaar. Zakt de temperatuur lager, dan kan de warmtepomp elektrisch bijverwarmen. Op jaarbasis zakt de temperatuur gemiddeld slechts 15 uur onder -7. Het komt dus zelden voor. Joris Haems: “In de praktijk moet de elektrische bijverwarming nauwelijks bijspringen. Nieuwbouwwoningen zijn zo goed geïsoleerd dat de binnentemperatuur amper daalt, zelfs als de warmtepomp even uit staat. ” 

Warmtepomppaneel of zonnepaneel? Welk heeft het hoogste rendement?

Warmtepomppanelen zien er bijna exact hetzelfde uit als gewone zonnepanelen. Het enige verschil zit in de opbouwhoogte. Warmtepomppanelen plaatst men iets hoger, zodat er meer lucht naar de warmtewisselaar stroomt. Reken op zo’n 10 cm tussenruimte. Bij een regulier zonnepaneel is dat slechts 4 cm. Verder zijn er geen esthetische verschillen. 

“Het rendement op het vlak van energieopwekking is voor zonne- en warmtepomppanelen nagenoeg hetzelfde."

“Het rendement op het vlak van energieopwekking is voor beide panelen nagenoeg hetzelfde,” legt Joris Haems uit,  “aangezien het warmtepomppaneel eigenlijk een gewoon zonnepaneel is – met een extraatje aan de onderkant.” 

Warmtepomppaneel of zonnecollector? Welk heeft het hoogste rendement?

Een zonnecollector verbonden aan een zonneboiler verwarmt je water min of meer rechtstreeks. Een warmtepomppaneel voedt daarentegen je warmtepomp, die nadien de aangevoerde warmte zal omzetten tot warm water. Dit vraagt meer energie, waardoor de zonnecollector in absolute cijfers een hoger rendement haalt. 

Daartegenover staat dat een zonneboiler in de zomermaanden vaak teveel warm water produceert. ‘s Winters moet de naverwarming altijd bijspringen. Dat is veel minder het geval voor een warmtepomppaneel. Een warmtepomppaneel kan warmte onttrekken aan de lucht bij temperaturen tot -7°C, terwijl zonnecollectoren nauwelijks nog renderen als de temperatuur aan de collector lager ligt dan 25°. 

Beter een warmtepomppanneel-installatie of een aparte warmtepomp?

Een warmtepomp onttrekt warmte uit de buitenlucht via een buitenunit (lucht-water warmtepomp) of uit de grond (geothermische warmtepomp). Een lucht-water warmtepomp maakt geluid, tenzij je een geluiddempende kast voorziet. Een geothermische warmtepomp is dan weer niet altijd mogelijk in kleinere tuinen, zoals die van rijhuizen, stadswoningen of appartementen

Warmtepomppanelen in combinatie met een warmtepomp omzeilen beide hindernissen. Aangezien de warmtewisselaar op het dak ligt, heb je in principe geen tuin nodig. En er zitten ook geen bewegende onderdelen in. Dat biedt drie voordelen. De installatie... 

• maakt buiten geen lawaai 
• gaat heel lang mee (de fabrikant mikt op een levensduur van minimum van 20 à 25 jaar)
• vraagt weinig onderhoud 

Daarnaast evenaart dit systeem op jaarbasis het rendement van een geothermische warmtepomp, dat sowieso hoger ligt dan dat van een lucht-water warmtepomp. Op het vlak van seasonal powersfactor (SPF) scoort de warmtepomppaneel-installatie dus over het algemeen gunstig: 5,6 voor verwarming en 3,8 voor tapwater. Weet wel: het is een vrij nieuwe techniek. Of dit type warmtepomp nagenoeg even goed scoort dan een geothermische warmtepomp moet nog blijken. De installateur heeft er alleszins vertrouwen in. 

Een nadeel van een warmtepomp met warmtepomppanelen is dan weer dat ze niet kan koelen. Op dat gebied heeft een geothermische warmtepomp een streepje voor, zeker omdat de passieve koeling erg energiezuinig verloopt. 

Hoeveel kost een verwarmingssysteem met warmtepomppanelen?

Warmtepomppanelen zijn een slimme combinatie van 2 bestaande technologieën. De prijs is hoger dan de klassieke lucht-water oplossingen. Maar door het hogere rendement van warmtepomppanelen betaalt dit prijsverschil zichzelf mogelijk op termijn terug.

Op termijn verwacht ik dat dit  systeem een heel groot deel van de markt zal inpalmen. 

Qua budget situeert deze oplossing zich tussen een lucht-water en een geothermische oplossing. Of die investering zich volledig terugverdient, moet individueel berekend worden: het type woning, de gezinssituatie, alsook de prijs van elektriciteit zijn daarbij beslissende factoren. Joris Haems van Ecopuur gelooft rotsvast dat in heel wat gevallen warmtepomppanelen een zeer gunstige investering zijn. “Op termijn verwacht ik dat dit  systeem een heel groot deel van de markt zal inpalmen. Zeker wanneer de prijs van niet hernieuwbare grondstoffen (gas en stookolie) verder stijgt.” In elk geval is het een elegante alles-in-één oplossing voor duurzame energie.

Wanneer is een warmtepomppaneel-installatie niet interessant

Ondanks de vele voordelen is dit systeem niet voor iedereen interessant. Warmtepomppanelen passen niet bij:

• slecht geïsoleerde woningen
• de meeste verwarmingen op hoge temperatuur (bijvoorbeeld klassieke radiatoren)
• slecht onderhouden daken of daken die binnen afzienbare tijd vervangen moeten worden
• daken met weinig zoninval
• woningen met een zeer kleine stookplaats

Meer weten?

Wil je een systeem op maat? Dan kan je Ecopuur in Nevele contacteren. Op moment van schrijven zijn zij de eerste aanbieder van warmtepomppanelen in Vlaanderen.

Advies en begeleiding

Advies nodig om zelf duurzaam te (ver)bouwen? Ga dan zeker langs bij bij jouw provinciale steunpunt voor duurzaam bouwen. Zij bieden onafhankelijk, professioneel advies - gratis, of aan een klein prijsje - bij alle aspecten van je verbouwing of bouwproject.

Download zeker ook de BENOvatiebrochure van het Vlaams Energieagentschap, die je stap voor stap door je renovatietraject loodst.