Een intensief tuinbouwbedrijf met een energieverslindende L-vormige woning uit de jaren ‘80 maakt plaats voor een passiefwoning met een bloeiende bessenzelfpluktuin. Door op drie verschillende manieren hitte tegen te gaan houdt bouwheer Frederik Van Leeckwyck het hoofd koel, zelfs tijdens een hittegolf. Hij en zijn architect, Stijn Van den Broecke, gaven ons graag een woordje uitleg.
Bekijk ook de technische fiche van dit project.
Frederik Van Leeckwyck: “Als bio-ingenieur ben ik al lang bezig met duurzaamheid. We proberen het ook zo veel mogelijk in ons leven in te bouwen. Letterlijk: dat we onze woning duurzaam zouden bouwen heeft nooit ter discussie gestaan. Er zijn wel wat manieren om ‘duurzaam’ in te vullen, maar wij zijn vertrokken vanuit 2 uitgangspunten: een woning met een heel lage energievraag, gebouwd met milieuvriendelijke materialen waar mogelijk.
“Al gauw ontdekten we dat je daar erg ver in kan gaan. Het moet natuurlijk ook financieel te verantwoorden blijven. We zochten dus niet de extremen op, maar hebben rationele keuzes gemaakt. Binnen dat kader deden we er wel alles aan om een ecologische woning neer te zetten.”
Voorbereiden en plannen
“Ruim voor we naar een architect stapten, bezochten we verschillende lage energie- en passiefwoningen”, gaat Frederik verder. “We spraken er met andere bouwers over de do’s en dont’s, welke bouwtechnieken zij hadden gebruikt, hoe ze te werk waren gegaan, … Dat hielp ons om onze ideeën vorm te geven.
“Tijdens die gesprekken kwam geregeld naar boven dat het ‘s zomers vaak te warm werd. Dat merkten ze pas op achteraf, wanneer het huis af was en ze er al woonden. Bovendien ziet het er niet naar uit dat er de komende jaren minder hittegolven komen, dus begonnen we ernstig na te denken over oververhitting. Best hou je in het ontwerp al rekening met de bouwtechnieken en materialen die oververhitting kunnen tegengaan. Uiteindelijk zijn we geëindigd bij drie aparte systemen tegen oververhitting.”
3 bouwtechnieken tegen oververhitting
Frederik Van Leeckwyck: “Het eerste systeem zijn de houten schuifpanelen: de latten passen perfect bij de gevel. Bovendien worden ze automatisch aangestuurd.”
Architect Stijn Van den Broecke: “We kozen bewust niet voor screens, omdat die een deel van de zonnestraling alsnog doorlaten. De horizontale houten latten van de zonwerende schuifpanelen zijn dikker en houden de zon volledig buiten wanneer ze op haar hoogste punt staat. Als de zon lager staat en de hitte afneemt, laten ze wel een deel van het zonlicht binnen.
“Het tweede mechanisme werkt als een schouw. Om natuurlijk te kunnen ventileren heb je drukverschillen nodig. Die kunnen ontstaan door wind of door temperatuurverschillen, maar ook door hoogteverschil - het zogenaamde schouweffect. Enkel over dat laatste heb je bij de opmaak van een ontwerp de volledige controle. Daarom hebben we ramen voorzien op het gelijkvloers en helemaal op het hoogste punt van het huis. Zet je beide ‘s nachts open, dan stijgt de warme lucht naar boven en verlaat ze de woning via het hoogste raam.
“Als derde systeem kan de warmtepomp naast verwarmen ook koelen. Dan werkt ze gewoon omgekeerd, zoals een koelkast. Dat kost wel wat E-peilpunten. Daarom is het een groot voordeel dat we meer dan 80% van de vloer voorzien hebben van vloerverwarming. Het buizensysteem dat door de vloer loopt laat toe om zowel te verwarmen als te koelen op een heel energiezuinige manier.
“Daarnaast zorgden we ook voor genoeg thermische massa in het huis. Op alle vloeren, ook de verdiepingsvloeren, werd een chape geplaatst. Zo beschikt elke kamer over een inert oppervlak. Het houtskelet werd geïsoleerd met papiervlokken, een isolatiemateriaal met een relatief hoge massa. Door die dikke laag cellulose bereikt de hitte van ‘s middags pas ‘s avonds laat de binnenkant van het huis. En op dat moment kan die door natuurlijke ventilatie met frisse avondlucht snel terug afgevoerd worden.”
Frederik Van Leeckwyck: “De slaapkamers bevinden zich beneden in plaats van boven. Dat scheelt toch ook weer een beetje in temperatuur op warme zomernachten. En als kers op de taart leggen we op termijn ook een groendak. De plantjes vangen dan de hete zonnestralen op, die het dak dus niet bereiken.”
Zomerwarmte tegenhouden voor ze het huis binnenkomt
Architect Stijn Van den Broecke: “Warmte kan op verschillende manieren een huis binnenkomen, en moet je dus ook op al die fronten tegenhouden. Via de ramen doen we dat met de zonwering, via de muren krijgen we hulp van de papiervlokkenisolatie, alsook via het dak in combinatie met het groendak. Binnen ontstaat er warmte door het gebruik van de toestellen en door de bewoners zelf. Ondanks alles zal er ook altijd een beetje warmte binnenkomen. Die wordt opgeslagen in de thermische massa van de vloeren en ‘s nachts zo veel mogelijk afgevoerd.”
Frederik Van Leeckwyck: “Het resultaat is een succes: vorige zomer is onze woning niet warmer geworden dan 23°C, zelfs tijdens de hittegolf. De zonwering doet het meeste werk, en als het echt heet wordt koelen we in de namiddag een tweetal uurtjes per dag met de warmtepomp. Die wordt trouwens gevoed met stroom uit onze zonnepanelen.”
Architect Stijn Van den Broecke: “Als ik toekomstige bouwers en verbouwers nog iets zou meegeven, zou ik zeggen dat je oververhitting zeker al moet meenemen aan de tekentafel. Zo kan je de technieken die je wil gebruiken al inwerken in het ontwerp en loop je niet tegen onverwachte hindernissen aan.”
