Groot dromen en lokaal acties op poten zetten: dat doen energiegemeenschappen. En dat doen ze op veel verschillende manieren. Door te investeren in installaties voor groene energie, door je wijk te renoveren, te zorgen voor een warmtenet, een wijkbatterij, laadpalen voor elektrische wagens of door een slimme buurt te ontwikkelen. Het beste van dat alles? Jij kan meedoen. Wij zetten 5 mogelijkheden op een rijtje!
1. Een warmtenet
Een warmtenet vervoert warmte via geïsoleerde buizen van een centrale warmtebron naar huizen en gebouwen die bij elkaar in de buurt staan. Het grote voordeel van een warmtenet is dat hele wijken van warmte kunnen worden voorzien dankzij één of een aantal efficiënte warmtebronnen. Dat kan bijvoorbeeld een industrie zijn die veel restwarmte heeft. Als we zulke bronnen aansluiten op een warmtenet, wordt de restwarmte goed gebruikt en niet zomaar de lucht in geblazen. In andere Europese landen zoals Nederland, Denemarken en Duitsland zijn warmtenetten al lang populair. In Vlaanderen staan ze nog in hun kinderschoenen.
Een warmtenet is een alternatief voor aardgas. In plaats van een gasbuis ligt er simpelweg een buis met warm water onder de grond. In plaats van een gasketel bij je thuis, krijg je een eigen warmtewisselaar. Die gebruikt de temperatuur van het water uit het warmtenet om je verwarmingswater en je sanitair water op te warmen.
Heel wat Vlaamse warmtenetten worden gefinancierd via burgerparticipaties. Ben je ook geïnteresseerd om je aan te sluiten bij een warmtenet? Dan kan je gewoon mee investeren. Op die manier word je mede-eigenaar van het warmtenet, krijg je inspraak, deel je mee in de winst, maar vooral: je helpt de energietransitie enorm vooruit.
Casestudy | Een warmtenet in Mortsel
Op de grens van Mortsel en Edegem verrees dit jaar woonwijk Minerve die verwarmd wordt met de restwarmte van de naburige Agfa-Gevaertfabriek. Bijzonder aan het warmtenet is dat het voor het leeuwendeel gefinancierd wordt via burgerparticipatie. ‘Warmte Verzilverd’ is een partnerschap tussen de energiecoöperaties ZuidtrAnt-W en Ecopower en warmtenetexpert Kelvin Solutions. Zij vonden onder het motto “We verwarmen liever onze huizen dan onze planeet” heel wat burgers om mede-eigenaar te worden van het warmtenet. Een groot succes.
Als het aan de initiatiefnemers ligt, krijgt het project in Mortsel snel een verlengstuk. Er wordt gedacht aan een uitbreiding van het warmtenet en een proefproject met waterstof en zonnedelen staat in de steigers.
2. Deel de zon
Niet iedereen heeft de mogelijkheid om zonnepanelen op zijn eigen dak te installeren. Niet genoeg plaats, slechte oriëntatie, te grote investering: noem maar op. Zo gaat heel wat nuttige dakruimte verloren. Maar er is een oplossing. Door te ‘zonnedelen’ deel je ook effectief de zonne-energie die opgewekt wordt. Niet op jouw dak, maar bijvoorbeeld op dat van een school, een kantoor of op de daken van grote bedrijven. Of op het beter georiënteerde dak van je buurman. Het is een ideale manier om een hele wijk te betrekken bij de energietransitie: zowel eigenaars als huurders, mensen met veel en met minder koopkracht. Nu al zijn heel wat coöperaties bezig om samen te investeren in zonnepanelen op de daken van bedrijven, openbare gebouwen, jeugdverenigingen en scholen.
Casestudy | Buurzame stroom
Zonnepanelen op je dak zijn interessant voor je energiefactuur én voor het klimaat. Maar niet ieder dak is geschikt en niet elk gezin kan de investering betalen. Enkele buurtbewoners uit Sint-Amandsberg hadden dit ook opgemerkt. Samen met Energent, Samenlevingsopbouw en Stad Gent sloegen ze de handen in elkaar en gingen ze op zoek naar antwoorden en oplossingen onder de noemer ‘Buurzame Stroom’.
Benieuwd wat Buurzame Stroom doet? Lees meer
3. Deelwagens in een slimme wijk
We krijgen er veel meer zonnepanelen en windmolens bij, en ook het aantal elektrische auto’s en warmtepompen stijgt. Super, maar flexibiliteit wordt dan ook steeds belangrijker in ons energiesysteem. Het moment dat je stroom verbruikt is minstens even belangrijk als de hoeveelheid stroom die je nodig hebt. Je kan flexibel zijn met energie door apparaten slim met elkaar te verbinden en met elkaar te laten communiceren. Dat geldt ook voor onze wagens. Binnenkort zijn onze auto’s niet alleen elektrisch, maar zijn het ook wagens die stroom aan het net kunnen terugleveren. Bidirectioneel laden heet dat, ook wel vehicle-to-grid of iV2G. Wagens worden zo rijdende batterijen die het elektriciteitsnet een handje kunnen helpen.
Hoe werkt dat dan? Batterijen van elektrische auto's worden ingezet om duurzame energie in op te slaan wanneer er een overschot is aan zonne- en windenergie. Leveren de zonnepanelen en windmolens te weinig energie, dan kunnen de batterijen van de elektrische auto's weer gebruikt worden om dit tekort aan te vullen en piekmomenten in het stroomverbruik op te vangen. Zo hoeft een gezin in de avondpiek geen dure stroom aan te kopen en wordt het stroomnet beter benut.
Op die manier is een elektrische auto meer dan een transportmiddel. Het is ook een opslagbatterij. En verschillende wagens samen - bijvoorbeeld in een autodeelsysteem - vormen zo samen een wijkbatterij. Maar het kan nog beter: door de buurt vol te leggen met zonnepanelen, kunnen de auto’s en de wijk op een slimme manier gevoed worden met lokale duurzame stroom.
Kom meer te weten over auto’s als batterij voor de hele wijk.
Casestudy | Bonheiden heeft eerste bidirectionele laadpaal
Aan het gemeentehuis van Bonheiden schittert de eerste bidirectionele laadpaal van België. Het project ‘Deel De Zon’ dat hier gelanceerd werd, zorgt ervoor dat deelauto’s in de wijk rijden op zonne-energie. En die energie werd opgewekt op van het dak van datzelfde gemeentehuis. Aan de zonne-installatie zijn verschillende deelauto’s gekoppeld. De wagens fungeren als rijdende batterijen: de auto’s worden direct opgeladen met zonnestroom door de bidirectionele laadpalen.
Het bidirectionele systeem werd geplaatst via de energiecoöperaties Klimaan en ZuidtrAnt en werd gefinancierd met burgerkapitaal. Op die manier delen burgers én het lokale bestuur in de winst van de zon. Het is voorlopig nog een testproject, maar uit ervaringen in het buitenland, weten we dat het systeem werkt.
4. Een wijkbatterij
Ons elektriciteitsnet is eigenlijk al best oud. Het is niet voorzien op de komst van zonnepanelen, elektrische wagens en warmtepompen. Het gevaar is dus dat ons elektriciteitsnet die toestroom niet aan kan. Als het voltage in het net te veel afwijkt op bepaalde piekmomenten, sneuvelen elektrische toestellen en treedt een beveiliging in werking waardoor zonnepanelen uitvallen. En dat is niet de bedoeling.
Om de goede werking van het net -nu en in de toekomst- niet in het gedrang te brengen, kan de netbeheerder zwaardere kabels onder de grond steken. Maar ook wijkbatterijen kunnen soelaas bieden. Hoe? Een wijkbatterij is een interessante manier om het net in balans te houden, en het is een voordelige manier om energie op te slaan in je buurt. Veel goedkoper dan een individuele batterij voor elk huishouden, en goed voor het energiebeheer.
Met aangepaste nettarieven zou je er als buurt zelfs geld aan kunnen verdienen. De batterij kan bijvoorbeeld dienen om goedkope stroom in op te slaan en die te verkopen als er veel vraag is en de prijzen in de energiemarkt hoog staan. Op dit moment ontbreekt er helaas nog een goed wettelijk kader en verdienmodel.
Castestudy | De eerste wijkbatterij van Vlaanderen
In Oud-Heverlee loopt een experiment met de eerste Belgische wijkbatterij. Leen Peeters is de drijvende kracht achter het project. Het is een laboratorium voor de energietransitie en schetst een beeld van hoe Vlaamse wijken er in de toekomst kunnen uitzien. Van de 40 aangesloten woningen, wordt er al een kwart elektrisch verwarmd met een warmtepomp. Op de opritten staan zeven volledig elektrische wagens en binnenkort zal zo’n 80 kilowatt aan zonnepanelen geïnstalleerd zijn op de daken van de bewoners. De buurt kan ook op piekmomenten hun overtollige groene stroom opslaan zodat het net niet overbelast raakt.
Lees meer over de eerste wijkbatterij van Vlaanderen
5. Wijkrenovaties
Om energiezuiniger te leven, moeten onze huizen ook energiezuiniger worden. Dat doen we door flink te renoveren. Een grote uitdaging voor België, want als we de klimaatdoelstellingen van 2050 willen halen, dan moeten meer dan 100.000 woningen per jaar gerenoveerd worden.
We kunnen huis per huis renoveren, maar een collectieve aanpak in wijken gaat veel sneller. Met een coöperatie bijvoorbeeld, zij nemen vaak de taak van renovatiebegeleider op zich. Ze doen dat door bijvoorbeeld groepsaankopen te organiseren, maar vaak kiezen ze voor een meer intensieve vorm van begeleiding en ontzorging.
De eerste stap is renovatieadvies aan huis, waarbij na een grondige scan van de woning verbeterpunten in kaart worden gebracht. Eens een akkoord wordt afgesloten, doen renovatiebegeleiders het voorbereidende werk, vragen ze offertes op en analyseren ze die vooraleer ze met een concreet voorstel naar jou als bouwheer stappen. Zo kan je zeker zijn dat de werken met betrouwbare partners gebeuren. Ze waken er ook over dat de werken in de juiste volgorde gebeuren en dat je bijvoorbeeld niet eerst alle ramen vervangt om vijf jaar later de gevel te isoleren. Op die manier kan je voordelig en kwalitatief verbouwen, met een minimum aan zorgen.
Casestudy | Wijkrenovaties In Oost-Vlaanderen
De coöperatieve RenoseeC is een organisatie met een groen en sociaal hart. Ze begeleiden overheden en woningeigenaars die willen renoveren. Projectcoördinator Liesbet Boets: “Door op wijkniveau burgers te werven en collectieve renovatieprojecten te organiseren, ondersteunen we buurten en ontzorgen we lokale besturen. Bewoners die instappen in een renovatietraject kunnen rekenen op intensieve begeleiding, advies bij offertes, toezicht op de uitvoering en hulp bij de aanvraag van premies.” Doel: de renovatiegraad in Vlaanderen stevig opkrikken door collectief burgers te ontzorgen bij hun verbouwplannen.
