Alberick pakt zijn renovatie in Mechelen stapsgewijs en circulair aan 

Alberick besloot om samen met zijn vriendin een art-decowoning in Mechelen te renoveren. Circulair en stapsgewijs. Van zo min mogelijk slopen tot het hergebruiken van balken en het behouden van de originele trappen en dorpels. Hij verbouwt de woning met een open blik naar de toekomst toe: “Ons plan anticipeert op verschillende scenario’s. Zo kunnen we stap per stap kijken wat de beste keuze is.” 

Bekijk de technische fiche van de woning hier 

Alberick verbouwt zijn rijhuis met oog voor een minimale impact en maximaal hergebruik. Minder bouwen, materialen besparen en hergebruiken: het is niet enkel goed voor de portemonnee, maar ook voor het klimaat. Hij en zijn vriendin kozen daarbij voor een stapsgewijze verbouwing die ruimte laat voor toekomstige keuzes. Zo hoeven ze niet jarenlang op een werf te wonen, en houden ze de opties open. “We weten bijvoorbeeld nog niet of we een optopping willen plaatsen op onze woning of gewoon het dak bijkomend zullen isoleren. Het zou zonde zijn om tijd, materialen en geld te spenderen aan isolatie die achteraf op de afvalberg verdwijnt. Onze woning anticipeert daarom op verschillende scenario’s. Het is een ideale strategie om budgetvriendelijk te verbouwen, al vraagt het soms ook wat karakter en doorzettingsvermogen. Mensen beginnen vaak met een kleine ingreep, bijvoorbeeld het vervangen van een badkamermeubel, en voor ze het goed beseffen, zijn ze de hele badkamer aan het verbouwen. Wij proberen gefaseerd te bouwen met een duidelijk einddoel voor ogen: een gezonde, klimaatneutrale woning. Daarnaast doen we enkel de dingen die nodig zijn, en op het juiste moment.”

Een goede startpositie

“De eerste stap als je circulair en met een bescheiden budget wil verbouwen, is de juiste woning kiezen. Toen we deze verouderde woning in Mechelen kochten, wisten we al dat het een perfecte match was. Ja, er hing overal behangpapier en er lag lelijke tapis plain, maar dat is afwerking en die kan je makkelijk veranderen. Waar wij vooral naar keken, was de indeling en die sloot nauw aan bij wat wij wilden. Zonder al te grote ingrepen, is het nu naar onze wens. We hebben geen kamers uitgebreid of veranderd. Het enige structurele werk dat we gedaan hebben, was het uitbreken van de achterbouw, waar we een groot raam hebben gezet in de plaats. We hebben ook zo goed als alles van de structuur behouden. De afwerking op de eerste en tweede verdieping werd behouden: de pleister, het binnenschrijnwerk, de trap… Het is een eenvoudige manier om materialen uit te sparen, maar mensen besluiten toch vaak om die elementen te verwijderen om “het ineens goed te doen.” Zo gaat heel wat verloren. Nadenken over wat je kan hergebruiken is erg makkelijk toepasbaar bij renovatieprojecten, en de voordelen van hergebruik zijn groot: het bespaart een hoop kosten, het is ecologisch en ook cultuurhistorisch gezien is het goed om authentieke elementen te kunnen recupereren.”

Vloeropbouw

“Eén van de grootste uitdagingen bij oudere woningen is de vloeropbouw. Vaak bepaalt de bestaande vloer in grote mate de charme van de woning: mooie tegels op het gelijkvloers en houten vloeren op de verdiepingen. Maar als je je woning wil verwarmen met een warmtepomp en vloerverwarming, dan vergt dat meestal veel breekwerk. Ga je dan voor die vorm van duurzame verwarming, of voor behoud van materialen? Binnen dat spanningsveld ben ik op zoek gegaan naar budgetvriendelijke oplossingen.”

 “De achterbouw hebben we grondig geïsoleerd, maar in het voorgedeelte van de woning hebben we in de vloer plaatselijk slechts 3 cm kurkisolatie geplaatst omdat we daardoor onze dorpel, deur en trap niet moesten aanpassen. Het is een afweging die je moet maken: minder isoleren en meer elementen behouden, of andersom? We hadden in totaal 10 cm om mee te werken en de vloerverwarming moest ook nog een plekje krijgen. Wel ligt de kelder ook aan de voorkant, dus de geringe isolatie zorgt er alsnog voor dat de kelder minder koud en vochtig is. Bovendien is het mogelijk om aan de onderzijde van het kelderplafond bijkomend te isoleren. De toekomst zal uitwijzen of daar nood aan is.”

“Voor onze verdiepingen kozen we voor een unieke aanpak. We bundelden alle technieken in de plafonds zodat we de bovenliggende plankenvloer helemaal konden behouden. Als mensen vloerverwarming willen, dan wordt vaak de vloer snel uitgebroken. Dat vind ik zonde. Daarom wilde ik experimenteren met de vloerverwarming op de verdiepingen. Hoe kan ik dat doen zonder alles uit te breken? Werken we langs boven of langs onder met alle technieken? Door de vloerverwarming langs één kant te plaatsen, hoeven we niet de hele vloeropbouw uit te breken en te vernieuwen. Uiteindelijk hebben we besloten om de verwarming langs onder te plaatsen. Het systeem (van de fabrikant Continal) hebben we moeten importeren, want hier is het nog niet zo bekend. Gelukkig wel in Groot-Brittannië en de Verenigde Staten, dus er zijn heel wat video’s van te vinden. Het systeem is makkelijk zelf te leggen. Het werkt met een metalen plaat die je onderaan tegen de vloer schroeft. Het vroeg wel heel wat denkwerk. Dit zorgt voor een tragere warmteoverdracht door de plankenvloer heen, maar onze berekeningen toonden gelukkig aan dat het nog binnen de marge viel. Daaronder brachten we nog isolatie aan voor akoestisch comfort die zorgt dat de meeste warmte effectief naar de boven gaat. Ongeveer 10% van de warmte verdwijnt naar beneden, maar daar verwarmt die dus de onderliggende kamer. De warmte gaat dus niet verloren.“

We kozen voor een stapsgewijze verbouwing die ruimte laat voor toekomstige keuzes. Zo hoeven we niet jarenlang op een werf te wonen, en houden we de opties open."

Duurzame materialen

“Waar we nieuwe materialen moesten gebruiken, hebben we zoveel mogelijk gekozen voor ecologische en duurzame materialen: vlaswol als akoestische isolatie, fermacell in de voorzetwanden, kalkverf, een vloeropbouw met glasschuimgranulaten en kurk. We hebben bewust gebruikt voor niet te veel verschillende materialen, zodat we bij eventuele ontmanteling grote hoeveelheden bulkmateriaal hebben. Dat maakt de kans op  hergebruik een stuk groter. Verder hebben we zo weinig mogelijk beton gebruikt Het is één van de meest klimaatonvriendelijke bouwmaterialen. De bouw lijkt soms niet meer zonder beton te kunnen, terwijl het eigenlijk makkelijk met minder kan ”

Selectief slopen en hergebruik 

“Er werd over het algemeen weinig gesloopt. Wat overbleef aan afval, wilden we sorteren. We hebben ons steenpuin, glas en pvc naar het containerpark gebracht. Ons restafval hebben we gesorteerd in bigbags: eentje voor gips(karton), een voor hout, porselein enzovoort. Helaas hebben we niet gehoord van de afvalverwerker of de bigbags ook daadwerkelijk gescheiden zijn verwerkt.” 

“Elementen die we makkelijk konden demonteren, hebben we verkocht via tweedehandssites. Denk aan de gasboiler, radiatoren, keukentoestellen, de douche, handwasbak en verlichting. We hebben ook veel gerecupereerd van onze eigen werf. Zo hebben we een latei gebruikt voor een extra opening in de bestaande muur, hebben we alle binnendeuren opnieuw gebruikt, en hebben de volle bakstenen nu een plekje op ons terras - mede omdat we verder geen nieuwe muren hebben gezet en we ze in huis niet nodig hadden. Ook de aanwezige natuursteen hebben we verwerkt in de tuinaanleg, het hout hebben we gebruikt voor bekistingen, en alle lavabo’s zijn teruggeplaatst. De aankoop van ‘nieuwe’ meubels en elementen was voornamelijk tweedehands. We hebben bijvoorbeeld de zetel, de gehele bureau-inrichting en het logeerbed tweedehands aangekocht.”

Aanpasbare technieken & elementen 

“Omdat onze woning in fases gerenoveerd wordt, verandert het gebruik van onze technieken mogelijk nog. De toekomst is onvoorspelbaar, en daarom hebben we gekozen om onze technieken toegankelijk en aanpasbaar te maken. Zo zijn er geen grote ingrepen nodig, mochten onze noden en wensen veranderen. We hebben wachtleidingen onder de vloerplaat van de kelder vooraan tot achteraan in de tuin geplaatst voor een regenwaterpomp, de toekomstige warmtepomp en elektriciteit. Zo kunnen we makkelijk overschakelen als die fase van de renovatie is afgerond. De ventilatie-unit is gedimensioneerd om eventueel een extra dakverdieping te kunnen verluchten. Het grootste deel van de technieken is gebundeld in één zone. Daarvoor komen ingewerkte kasten met een open rug, zodat het overzichtelijk blijft. De stroomkringen in de kamers worden achter een holle plint weggewerkt zodat er altijd nog aanpassingen aan kunnen gebeuren. Ik heb bijvoorbeeld al een utp-kabel bijgetrokken omdat dat heel makkelijk kon.” 

"Daarnaast is ook het groendak ook makkelijk aan te passen. De dakbedekking is losliggend, dus bij eventuele reparatie kunnen de isolatie (foamglas tapered) en de bevestigingsprofielen helemaal hergebruikt worden. De dakstructuur is uit hout, dus gemakkelijk los te schroeven. Komt er ooit een lek? Dan is alles makkelijk te vervangen of te drogen. Het geeft een zekere gemoedsrust.”

De stroomkringen in de kamers worden achter een holle plint weggewerkt zodat er altijd nog aanpassingen aan kunnen gebeuren."

Dit artikel kwam tot stand door steun van Vlaanderen Circulair en VLAIO.