De variatie in bouwmaterialen is enorm. Bij de bouwhandelaar heb je de keuze uit verschillende soorten isolatie, constructiematerialen, dak- en gevelbekleding, enzovoort. Vaak is het erg moeilijk om een keuze te maken op basis van duurzaamheid. Wat is bijvoorbeeld het interessantst? Een product dat voor 100 % uit natuurlijke grondstoffen bestaat maar matig isoleert of een synthetisch product dat optimaal isoleert en er zo voor zorgt dat het energieverbruik tot een minimum herleid wordt? Of wat is beter: een product dat erg lang mee gaat, maar bij productie veel grondstoffen en energie vraagt, of een product dat erg performant is voor zijn prijs, maar van ver aangevoerd moet worden? Die keuze is niet makkelijk te maken. En vaak is er een grijze zone. Toch zijn er enkele principes en instrumenten die je kunnen helpen bij jouw keuze.
Kies voor hernieuwbare materialen
Best kies je voor bouwmaterialen die bestaan uit (quasi) onuitputtelijke basisgrondstoffen, met geen of weinig chemische toevoegstoffen, zodat ze een lage milieu-impact hebben en geen schadelijke gevolgen hebben voor de gezondheid. Te vermijden zijn materialen van petro-chemische oorsprong. Om dit te staven wordt klassiek volgende indeling gemaakt.
Synthetische materialen op basis van eindige grondstoffen
In de eerste groep vinden we voornamelijk afgeleide aardolieproducten, (petro)chemische grondstoffen of materialen die volledig of voor het grootste deel bestaan uit delfstoffen die diep uit de aarde komen. Deze materialen zijn te mijden omdat ze heel wat nadelen kennen. Ze zijn eindig, de winning is vaak erg milieubelastend en vaak worden gevaarlijke stoffen gebruikt in de productie, of ze komen tijdens de productie vrij. Een bijkomend nadeel is dat recyclage meestal leidt tot minderwaardige producten en de natuur niet in staat is ze binnen een redelijke termijn af te breken.
Minerale materialen
Deze bouwmaterialen zijn voor het grootste deel gemaakt uit oppervlaktedelfstoffen. Hierbij moet een onderscheid gemaakt worden tussen grondstoffen die wereldwijd ruim voorradig zijn zoals leem, kalk en klei, en beperkt voorradige grondstoffen. Die laatste groep is vanzelfsprekend te mijden, maar de eerste groep is een duurzaam alternatief. In die mate natuurlijk dat de voorraden goed beheerd worden, er geen ongezonde toeslagstoffen gebruikt worden en de productie milieuverantwoord is. Bekende voorbeelden zijn bakstenen, minerale isolatiewol en (rookgasontzwavelings)gips. Sommige van deze producten voldoen aan de hoogste duurzaamheidscriteria.
Nagroeibare of teelbare materialen
Deze materialen zijn oneindig beschikbaar omdat ze geteeld kunnen worden of een afvalproduct zijn van de land- of bosbouw. Voorbeelden zijn vlas, stro, hennep, kurk, hout, papiervlokken, bamboe, lijnolie, enzovoort. Bij een verantwoord beheer is er geen sprake van uitputting. Pluspunten zijn dat de productie van deze materialen doorgaans geen afvalproblemen geeft, en dat een duurzame, lokale productie ook een duurzame ontwikkeling op lange termijn garandeert. Een bijkomend voordeel is dat ze CO2 kunnen opnemen en opslaan. Bepaalde labels zoals het FSC-keurmerk voor bosproducten (hout en afgeleide producten, kurk, bamboe…) geven de garantie op een verantwoord beheer aan de bron.
Bio-synthetische materialen
Een laatste groep van materialen zijn de bio-synthetische materialen of bio-polymeren. Zij bestaan uit natuurlijke, meestal plantaardige grondstoffen, waarvan de moleculen geraffineerd worden binnen een industriële context. De laatste jaren winnen ze aan belang in de bouwsector, bijvoorbeeld in isolatiematerialen of in dakbedekking. Hun milieu-impact is momenteel nog onderwerp van onderzoek, maar de eerste vooruitzichten voorspellen een bloeiende toekomst.
Het spreekt voor zich dat teelbare en breed voorradige grondstoffen met weinig milieu-impact de voorkeur moeten krijgen. Pas nadien, als er geen duurzaam alternatief beschikbaar of betaalbaar is voor een specifieke toepassing, kan er gekeken worden naar synthetische materialen. Maar hoe weet je dat?
Kijk naar het label
Vooraleerst kun je je oren te luister leggen bij VIBE, het Vlaams instituut voor bio-ecologisch bouwen en wonen. Zij beheren voor België het Natureplus-label, een internationaal label voor gezonde en milieuverantwoorde bouwmaterialen. De criteria van Natureplus zijn de meest volledige en de strengste die er bestaan om bouwmaterialen te beoordelen.
Bovendien heeft Vibe ook een eigen onafhankelijk label voor de bouwsector. Dit label getuigt dat bedrijven (architecten, aannemers, handelaars, producenten, importeurs, installateurs,…) een bewezen expertise hebben rond alle aspecten van bio-ecologisch bouwen, en dus ook kennis hebben over duurzame materialen. Wanneer je in onze databank van bouwpartners snuffelt, herken je VIBE-gekeurde bedrijven door het VIBE-label.
Meer informatie over labels en bio-ecologisch bouwen kan je vinden op de website van Vibe en in hun talrijke publicaties.
Kies voor hergebruik
Een andere manier om duurzaam om te gaan met materialen, is door te kiezen voor hergebruik of gebruik te maken van hoogwaardige gerecycleerde materialen. Populaire recuperatiematerialen zijn allerhande soorten steen, hout, metaal,... maar de mogelijkheden zijn oneindig. Doel is om zoveel mogelijk materialen zo lang mogelijk in kringloop te houden. Dat geldt natuurlijk niet voor alle materialen: asbest, bijvoorbeeld, maar ook loden leidingen, kunnen niet vlug genoeg verdwijnen uit onze gebouwen.
Bouw circulair
Met circulair bouwen hebben we de kans om alle materialen in omloop te houden. Ofwel door gebruik te maken van teelbare materialen die makkelijk terug opgenomen kunnen worden in de natuurlijke kringloop van verteren en heropname, zeg maar composteren, ofwel door gebruik te maken van bouwstoffen die makkelijk recycleerbaar of hergebruikt kunnen worden.
Bronnen voor meer info
- Meer weten over labels? Labelinfo.be vertelt je waar elk label voor staat.
- Vibe legt de meerwaarde van hun eigen label uit.
