De fermette die Annabel en Samuel aan de rand van Kessel-Lo kochten was op het eerste zicht best nog wel in goede staat. Een paar kleine ingrepen hier, een opknapbeurt daar. Het liep even anders, 5 jaar later heeft de fermette een flinke transformatie ondergaan tot een prachtige hoeve met leem, kalkhennep en veel hout. “De natuurlijke materialen en de openheid naar de tuin zijn de grootste troeven,” vertelt Samuel.
Annabel en Samuel wonen samen met hun twee kindjes Janne en Nand en pleegzoon Gio te midden van een glooiend landschap aan de rand van Kessel-Lo. In 2019 kochten ze een charmant “fermetteke” vol karakter en veel hout. Het huis stond al op de eerste kaarten van Kessel-Lo en werd de afgelopen decennia telkens hier en daar opgelapt. De laatste verbouwingen dateerden van 15 jaar ervoor. In principe een prima woning, die Samuel en Annabel enkel nog wilden isoleren met ecologische materialen. Maar zo is het niet gegaan.
De praktijkruimte delen ze met anderen.
Droomden jullie altijd al van een grote renovatie?
Samuel: “Allesbehalve. Het oude boerderijtje dat er stond was prima. We hadden geen grote plannen, we wilden enkel het huis energetisch in orde krijgen door te isoleren, en dan liefst met ecologische materialen. Eenmaal dat we begonnen met plannen maken, kwamen er steeds meer vragen bovendrijven: wat doen we met de koterijen? Hoe kunnen we het bijgebouw met het golfplatendak aanpakken? Hoelang gaat de gasketel van 15 jaar oud nog mee? Zouden we toch geen vloerverwarming leggen? En dan begint het, hè.”
“We contacteerden ORCA architecten & stabiliteit uit het Leuvense en zij maakten een ontwerp met een dakkapel en een praktijk in het gebouw. Die bouwaanvraag werd gedeeltelijk afgekeurd, Uiteindelijk werd beslist om een structurele verbouwing te doen. Mensen zeiden wel eens: “Jullie hebben gewoon wat muren laten staan om aan de 6% btw te geraken,” maar dat is nooit de bedoeling geweest. We wilden gewoon echt niet per se grondig renoveren. Het is geleidelijk aan gegroeid. Tijdens de verbouwing zelf kwamen dan ook nog een aantal extra structurele problemen boven. Zo bleek onder andere de fundering niet diep genoeg te zitten op verschillende plaatsen."
“We hebben alles gestript en zijn vanuit de basis terug begonnen. Ook de koterijen zijn weggehaald. We hebben nu een fijne leefruimte met zicht op de tuin, een keuken met zithoek, 4 slaapkamers, een bureau voor mij en een praktijkruimte die we delen met anderen. We vinden het stom dat zoiets de helft van de tijd leeg staat, dus proberen we het gebruik van die ruimte - voor yoga, voor iets creatiefs, als praktijk, als workshopruimte - aan te moedigen bij anderen. Als mensen die dit lezen op zoek zijn naar een fijne praktijkruimte in Kessel-Lo zijn ze heel welkom! Ons contacteren kan via mail (vandezande.annabel [at] hotmail.com (vandezande[dot]annabel[at]hotmail[dot]com)) of via telefoon (016 744733).
Hoe lang heeft de renovatie geduurd?
“Tussen het eerste belletje met ORCA en de start van de renovatie zaten ongeveer 2 jaar. We hebben alles heel goed uitgedacht, en ORCA heeft ons enorm ondersteund. Over de renovatie zelf hebben we maar een dik jaar gedaan. We hebben heel veel geluk gehad met gepassioneerde, goede aannemers en we hebben het project zelf ook heel nauw opgevolgd. Wij contacteerden iedereen, schoven in de planning, zorgden dat iedereen overal op tijd was. Soms met risico’s: zo hebben we de chape gelegd in de week na de kerstvakantie, maar de ramen stonden er nog niet in. Dat was een grote gok, maar zo hebben we wel veel tijd gewonnen. Van goede aannemers gesproken: onze buurman, Helder Steemans, is een schrijnwerker bij h[art]wood. Hij is zelf heel erg bezig met ecologie en hij heeft bijna alles van de binnenafwerking gedaan: van de meubels tot het keukenblad en zelfs het leemwerk van binnen. Voor de traskalk op de buitengevel hebben we Het Leemniscaat ingeschakeld.”
Waarom hebben jullie voor al die ecologische materialen gekozen?
“Zowel bij mij als bij Annabel is ecologie iets wat ons altijd erg geïnteresseerd heeft. We hebben het niet per se van jongs af aan meegekregen, maar het is een persoonlijke overtuiging. Hoe kunnen we gezond en biologisch eten? Hoe kunnen we bewust omgaan met ruimte en met onze energiebronnen? Voor ons was het heel duidelijk dat we heel zorgvuldig moeten omspringen met materialen. Bovendien speelt het thema ‘gezondheid’ daar ook in mee. Het is misschien nog niet allemaal bewezen en beschreven, maar we weten wel dat we liever kalkhennep in ons huis hebben steken dan PUR.”
“Ook tijdens het verbouwproces is duurzaamheid telkens een kwestie geweest: er was nog zo veel goed aan het huis, en we wilden niet dat wat we niet konden hergebruiken op het stort belandde. Onze tip: zet je spullen op weggeefpagina’s op Facebook. Bij ons heette dat ‘Gift Leuven’. Kan je er iets mee doen? Kom het gratis halen. Op die manier zijn er radiatoren, dakpannen, houten balken en ramen weggegeven. Het krijgt een tweede thuis én jij hoeft zelf de afbraakwerken niet te doen. Er heeft zo een jongen met zijn papa drie weekends op ons dak gezeten om de dakpannen eraf te halen. Ook een oude keuken werd helemaal ontmanteld en staat nu in een schooltje in Tienen.”
Wisten jullie zelf al veel over duurzaam bouwen en de mogelijkheden?
“Ik werk in de telecommunicatie en Annabel is kleuterjuf, dus we zijn er zeker niet professioneel mee bezig. Toch hebben we veel research gedaan en hebben we ons altijd afgevraagd wat de beste keuze was: wat is de impact van een vloer met hars? Zijn er alternatieven? Kies je best voor hardhout in je ramen of voor lokaal hout? Leg je je dak best vol zonnepanelen of niet? Vaak hebben we de informatie zelf niet gevonden en hebben we vertrouwd in de aannemers en in ORCA. Initieel gingen we bijvoorbeeld een traditionele opbouw doen met papiervlokken, maar we zijn daarna overgeschakeld op kalkhennepblokken op aanraden van de architect. Econ3 heeft die voor ons geplaatst. Het voordeel met kalkhennep is dat het een supereenvoudige structuur heeft en dat de materiaalhoeveelheid beperkt bleef. Je hebt geen folies, schermen of andere extra lagen nodig. Het is traskalk op de buitenmuur, kalkhennep vanbinnen met daarop een leemafwerking: een simpele, dampopen structuur waar we elke dag van genieten. Ook de leem is fantastisch. Is er iets kapot? Je sponst het gewoon terug op. Laatst hadden we een beschadiging door een waterlek en binnen het uur was het terug gemaakt.”
We hebben gekozen voor een thuisbatterij maar achteraf gezien is die te groot."
Wat zou je anders doen als je nu terugkijkt?
“Ik zou niet meer kiezen voor een minerale gietvloer. Het is prachtig, maar heel gevoelig voor krassen en deuken. Met kleine kindjes is dat dus geen ideale combinatie. Boven ligt kurk en daar zijn we heel tevreden over, maar dat had niet in de leefruimtes gepast.
Ook onze thuisbatterij zouden we kleiner maken. In de zomer zit hij met een beetje zon toch nog vol na 2 uur, en heb je eigenlijk het laagste gebruik. In de winter krijg je ze toch niet boven de 20%. Met wat we nu weten lijkt een thuisbatterij van max 1x de capaciteit van je zonnepanelen ons ideaal!”
Een groot voordeel van ecologische aannemers: je voelt dat ze dat doen vanuit een passie."
Waar ben je heel tevreden over?
“Ik ben erg enthousiast over de natuurlijke materialen en het binnenklimaat. Maar ook het inlandse hout is een grote meerwaarde. De kaders van de deuren zijn in eiken, en de tafels en maatkasten zijn in gestoomde robinia. Dat lijkt heel erg op Amerikaanse notelaar, maar is een stuk ecologischer.”
Onze tip: zet je spullen op weggeefpagina’s op Facebook. Ze krijgen een tweede thuis én jij hoeft zelf de afbraakwerken niet te doen."
De renovatie is nog maar pas afgerond, en toch is de tuin al helemaal ‘klaar’ en volwassen. Hoe hebben jullie dat gedaan?
“De volwassen bomen stonden er al, dus daar zijn we afgebleven. We konden al gras zaaien tijdens de verbouwing omdat we ook het “moeilijkste gedeelte” van de tuin al onder handen hadden genomen. Er is namelijk een groot hoogteverschil van ongeveer 1 hele verdieping. We wilden planten en een zitplek, maar we wilden geen beton gebruiken om dat hoogteverschil te overbruggen. Daarvoor gebruikten we dus vlechtmatten in hardhout en dat geeft een goed geheel. De trampoline voor de kinderen is tegelijkertijd onze wadi. Heel handig, want je ziet ‘m niet en Janne en Nand hopen altijd dat de wadi zó vol zit dat het water eruit spat als ze trampolinespringen.”
Jullie hebben ook een waterzuiveringssysteem met lavastenen en planten. Hoe werkt dat?
“Het systeem met lavastenen en planten zuivert regenwater tot perfect drinkwater. De dakgoten komen uit in een bassin waar verschillende lagen lava met planten in liggen. Deze lagen zuiveren het water en geven zuurstof af. Daarna wordt het schone water naar boven gestuwd en komt het in de regenwaterput terecht. Momenteel doen we al alles op het regenwater, behalve drinken. De planten hebben ongeveer 6 maanden nodig om te groeien en alle stoffen uit het regenwater te halen, en daarna kunnen we het gewoon drinken. Een verbijsterend weetje: als je de planten in het bassin één keer besproeit met leidingwater, dan gaat de hele bacteriehuishouding dood en kan je het systeem niet meer gebruiken. Dat komt door het hoge chloorgehalte in leidingwater. Voor ons de grootste reden om ons eigen, gezuiverde water te drinken. Voor het advies, meedenken en de aanleg van onze platenfilter werden we fantastisch ondersteund door onze loodgieter Klimaphil. Met werkuren inbegrepen, kostte het bassin ons ongeveer € 5000.”
Heb je nog tips voor andere (ver)bouwers?
“Het is geen slecht idee om een interieurarchitect te contacteren. Voor ons was het niet altijd gemakkelijk om te visualiseren hoe een ruimte eruit zou zien aan de hand van het plan. We stapten naar Studio MOOD, die een 3D-ontwerp maakte en ons enorm goede tips gaf. Het was een beperkte investering die voor ons een enorme meerwaarde was.”
“Een tweede tip: neem voldoende tijd. Doorheen het proces leer je steeds meer, en krijg je ook meer vertrouwen in jezelf en je beslissingen. Zoek partners waar je je goed bij voelt en met wie je een klik hebt. Misschien is dat wel een groot voordeel van ecologische aannemers: je voelt dat ze dat doen vanuit een passie. Mensen die bij ecologische firma’s werken, wíllen daar echt werken. Doe daar je voordeel mee!”