Dirk en Sally wonen in een bijzondere, gele kaswoning. Met zoveel mogelijk gezonde materialen, een creatief ontwerp met veel leven en kleur, ontworpen door Fel Vanbinnen. Wat het project nog unieker maakt, is dat een groot deel van de woning is opgebouwd uit recuperatiematerialen. Van de isolatie van dak en muren tot het constructiehout: gebruikte bouwmaterialen kregen een nieuw leven in het huis van Dirk en Sally. We spraken met hen, met architect Stijn van EA+ Architecten en aannemer Nicolas van HuisMus. Want hoe bouw je in hemelsnaam een kleurrijke, duurzame en toegankelijke kaswoning met zo veel mogelijk hergebruikte materialen?
Bekijk hier de technische fiche
Hallo Dirk en Sally. Jullie woning is compact, fossielvrij en bestaat voor een groot deel uit duurzame recuperatiematerialen. Waarom hebben jullie daarvoor gekozen?
Dirk: “We hebben altijd een vrij duurzame levenswijze gehad, dus de keuze om nog een stap verder te gaan in de opbouw van de woning was voor ons evident. Ik ben calculator voor een bedrijf dat o.a. gespecialiseerd is in afbraak, saneringen en asbestverwijdering en Sally is interieurontwerper waarbij ze het hergebruik van materialen en producten aanmoedigt bij haar klanten. Onze kennis en mindset rond duurzaam wonen wilden we ook graag doortrekken in ons eigen woonproject.”
Sally: “Dirk leerde via zijn job een bedrijf kennen dat veel materialen kwam ontmantelen op afbraakwerven, Zo kwamen we in contact met Nicolas van HuisMus. Na een gesprek bleek al snel dat de neuzen in dezelfde richting wezen. Ook onze architect, Stijn, van EA+ Architecten had een gelijklopende visie op ecologisch bouwen.”
Stijn, architect bij EA+: “We werken bij EA+ regelmatig samen met HuisMus. Doordat we inderdaad een gelijkaardige visie hebben, versterken de creatieve ideeën van beide partijen elkaar. Voeg daar nog een bouwheer met visie aan toe, en je krijgt een mooi en ambitieus eindresultaat.”
Sally: “HuisMus bouwt nieuwe houtskeletwoningen, maar bouwt nog liever houtskeletwoningen met recuperatiematerialen en hergebruikte elementen. We aarzelden nog even omdat we niet wisten of een nieuwe woning met gebruikte materialen zoals isolatie, houten balken of tegels wel aan alle kwaliteitseisen zou voldoen. Maar door gesprekken met Nicolas en ons eigen opzoekwerk, waren we toch overtuigd van de ecologische meerwaarde van hergebruikte materialen. De knoop werd doorgehakt en de zoektocht naar geschikte gebruikte materialen op de markt kon beginnen! Constructiehout, isolatie, binnendeuren en plafondtegels voor de berging maken nu deel uit van onze circulaire niet-volledig-nieuwbouw-woning.”
Deze elementen kwamen uit de materialenbank van Trovo: houten planken 220*35 mm voor de dragende buitenwanden, gelamelleerde balken 420*90 mm als hoofddraagbalken en de randbalk van het dak, rotswolisolatie als buitenmuurisolatie, gerecupereerde sandwichpanelen als platdakisolatie, een aantal binnendeuren, heraklithpanelen als plafondbekleding, en een raam in de berging.
Een woning uit recuperatiematerialen, maar ook met veel ramen en een interessante, compacte vorm. Waarom is daarvoor gekozen?
Stijn: “Dit type huis noemen we een ‘kaswoning’. De verwarmde leefruimtes zoals de keuken en de living zijn erg compact gegroepeerd en relatief klein van oppervlakte: dit is de cocon waarin Sally en Dirk zich ’s winters terugtrekken. Hoe kleiner de ruimtes die je moet verwarmen, hoe minder energie je verbruikt - uiteraard in combinatie met doorgedreven isolatie en luchtdichtheid. Van zodra de koudste weken in de winter achter de rug zijn, wordt de leefbare ruimte uitgebreid met de zogenaamde ‘wintertuin’. Deze binnenruimte wordt niet verwarmd of gekoeld, maar door het spelen met zonwering en opengaande ramen is dat toch het grootste deel van het jaar een comfortabele ruimte om te verblijven. De serre werd gebouwd door Alunata.”
Hebben jullie ook op andere manieren nagedacht over ecologische ingrepen?
Sally: “We hadden aan de installateurs van de ramen gevraagd om deze niet vast te zetten met PU-schuim. We hebben daarna zelf de ramen luchtdicht gemaakt met vlaswol, aangekocht bij Eurabo. Een tijdrovend, maar zeer nuttig werk, want de score van de blowerdoor-test was bijzonder goed. De verlichting is allemaal LED en bijzonder zuinig in verbruik.De keukenfronten zijn gemaakt van gerecycleerd materiaal en we hebben bewust gekozen voor massief houten werkbladen. De keukentoestellen hebben ook een zeer zuinig label.”
Constructiehout, isolatie, binnendeuren en plafondtegels voor de berging maken nu deel uit van onze circulaire niet-volledig-nieuwbouw-woning.”
Dirk: “We hebben de ecologische keuzes zo ver mogelijk doorgetrokken. De maatkasten werden bijvoorbeeld door Binnenin gemaakt met Valchromat, een gekleurde MDF waarvoor enkel organische pigmenten worden gebruikt en geen schadelijke stoffen. Een zeer dankbaar en (als je durft) kleurrijk materiaal. De muren en plafond zijn geschilderd met mooie leemverf van Tintelijn. Het behang in ons bureau is van Masureel, een Belgische fabrikant die stevig inzet op een zo milieuvriendelijk mogelijke productie. Douchen doen we met een zuinige douchekop (6l/min.) én met gefilterd regenwater. Dat is verrassend aangenaam voor huid en haar. Het tuinontwerp is gerealiseerd door Nikè Verfaille en bevat enkel inheemse planten die afgestemd zijn op het type grond zodat bodemverbetering ook op lange termijn overbodig is.”
Zijn jullie zelf sterk betrokken geweest bij het project? Hebben jullie veel zelf gedaan?
Dirk: “We hebben zelf de aannemers geselecteerd op basis van verkennende gesprekken. De combinatie van buikgevoel met cijfermateriaal en referenties hebben de keuzes bepaald. Dit heeft al bij al goede samenwerkingen opgeleverd. We hebben zelf veel gecoördineerd en gecommuniceerd en dat heeft ervoor gezorgd dat het volledige project van afbraak tot en met verhuis slechts 8 maanden in beslag heeft genomen. Best pittig, maar de moeite waard.”
Hoe verwarmen jullie de woning? Zijn er nog hernieuwbare technieken?
Sally: “Voor de verwarming hebben we gekozen voor geothermie. Een bodem-waterwarmtepomp dus. Initieel leek dit financieel geen haalbare kaart, maar omdat onze woning zeer compact is gebouwd (8,5 m x 12,6 m buitenmaten) was de prijs voor boring bijna identiek aan de prijs van een lucht-waterwarmtepomp. Hier hebben we niet lang over getwijfeld! Door deze geothermie is het verbruik nog lager en kunnen we bovendien gebruik maken van passieve koeling in de zomer. Op het dak liggen 36 zonnepanelen in 2 richtingen: noordoost en zuidwest. Zelfs met onze 2 elektrische wagens slagen we er zo in om het piekverbruik te beperken. Dankzij domotica hebben we een zeer goed beeld van het verbruik en kunnen we bij veel zonne-opbrengst vaatwasser, wasmachine en auto samen activeren.”
Hergebruik van materialen is ook ecologisch, en recuperatie bouwmaterialen zijn goedkoper dan hun nieuwe bio-ecologische variant. Op deze manier hoeft ecologisch renoveren niet per definitie duurder te zijn dan traditioneel renoveren."
Heb je een zicht op de uiteindelijke kost van het project?
Sally: “Onze woning is een vernieuwbouw, maar de prijs is niet voordeliger dan een volledig nieuwe houtskeletwoning. Het budget hebben we zelf streng bewaakt en waar de kosten stegen, hebben we gecompenseerd door zaken zelf te doen. Zo hebben we zelf de binnenzijde van de woning geïsoleerd, OSB geplaatst en leidingspouw geplaatst. Ook het luchtdicht afplakken van binnenmuren en ramen hebben we zelf gedaan en heeft trouwens een uitzonderlijke score opgeleverd bij de blowerdoor-test.”
Hebben de ecologische of recuperatiematerialen de uiteindelijke kost positief of negatief beïnvloed?
Nicolas: “Bepaalde bio-ecologische materialen hebben soms een ander prijskaartje dan hun goedkopere traditionele tegenhangers. Maar daarnaast hebben zij ook een aantal belangrijke voordelen. Als winddichting aan de buitenzijde van het houtskelet is bijvoorbeeld gekozen voor een houtvezelplaat, die niet alleen bijdraagt aan het isolatiepakket, maar ook zorgt voor een dampopen opbouw van de muren. Die scoort qua akoestische isolatie ook beter dan een gewone onderdakfolie en houdt het geluid van buiten tegen.”
“Het hangt ook af van wat je verstaat onder “ecologische materialen.” Hergebruik van materialen is ook ecologisch, en recuperatie bouwmaterialen zijn goedkoper dan hun nieuwe bio-ecologische variant. Op deze manier hoeft ecologisch renoveren niet per definitie duurder te zijn dan traditioneel renoveren. In onze ogen gaan bio-ecologische bouwmaterialen en recuperatie bouwmaterialen hand in hand, met elk hun eigen toepassingen en waarde. Samen kunnen ze een gebouw creëren waarbij enerzijds de impact zo laag mogelijk is en anderzijds toch een gezond binnenklimaat ontstaat.”
Zou je achteraf gezien iets anders doen? Heb je ergens spijt van?
Sally: “De vorm van de woning had ikzelf graag wat organischer en ronder gezien, maar dat vroeg extra budget. We hebben gekozen voor comfort, functionaliteit en kwalitatieve, ecologische materialen. Er zijn enkele kleine zaken misgelopen door communicatie (of het gebrek eraan), maar uiteindelijk kunnen we stellen dat we heel tevreden zijn met het resultaat.”
Zijn jullie als architect of aannemer op bepaalde moeilijkheden gebotst tijdens het bouwproces?
Stijn: “Als je als ontwerper met recupmateriaal aan de slag wil, moet je de flexibiliteit hebben om tijdens het proces het ontwerp soms wat te laten evolueren op basis van de beschikbaarheid van bepaalde materialen. In de ontwerpfase zelf weet je nog niet welke materialen er tijdens de werffase al beschikbaar zullen zijn, en het is ook niet mogelijk om in de ontwerpfase al alle materialen aan te kopen. Het vraagt dus een wat andere ingesteldheid.”
Nicolas: “Het vraagt ook van ons als aannemer een grote flexibiliteit. We maken telkens een oplossing op maat, zowel bij het ontwerp, als de planning en de uitvoering. We moeten - ondanks het grotere engagement dat het vraagt om met recupmaterialen te werken- toch een rendabel verhaal blijven schrijven waarbij de klant ook een correcte prijs krijgt.”
Welke raad zou je andere (duurzame) bouwheren willen meegeven?
Sally: “Wees doortastend in de keuze van je architect, want dat is een belangrijke keuze! Als de architect niet goed op de hoogte is van duurzame materialen en je niet dezelfde visie hebt, dan loopt het al snel mis. Informeer je goed en vraag liever een gesprek extra vooraleer je een beslissing neemt en laat je niet misleiden door een lage kostprijs. Daar is meestal wel een reden voor en dat hebben we zelf ondervonden vooraleer we met Stijn van EA+ in zee zijn gegaan. Idem bij de keuze van de aannemers. Als zij zich niet kunnen vinden in jouw duurzame aanpak en visie, dan worden zaken vaak niet uitgevoerd zoals jij het had gedacht. Communicatie is bijzonder belangrijk en doe je beter méér dan minder. Ga er niet te snel vanuit dat iets wel goed zal komen. Wees duidelijk naar alle partijen toe en vraag dit ook van hen. Door zelf heel kort op de bal te spelen, hebben we het project op korte tijd kunnen realiseren, maar dat vraagt heel wat inspanningen en een helder hoofd.”
Foto’s: Fel Vanbinnen: https://felvanbinnen.be/