Er zijn verschillende types lucht/water-warmtepompen op de markt die je woning duurzaam verwarmen zonder aardgas of mazout. Waar moet je op letten voor het maken van een goede keuze? We gingen te rade bij Benjamin Clarysse en Joost Berckx, specialist warmtepompen bij Bosch Climate.
Ecobouwers advies
Een goede lucht-waterwarmtepomp herken je aan:
- een goed rendement door een energie-efficiëntie
- maakt weinig geluid zodat jij en je buren geen hinder ondervinden
- makkelijk bedienbaar door een eenvoudige interface en een goede dienst na verkoop
- geeft je inzicht in je stroomverbruik
Kwalitatief onderhoud zorgt dat de warmtepomp blijft presteren tijdens zijn levensduur.
Een hoog rendement
In tegenstelling tot een grond/water-warmtepomp die zijn warmte uit de grond haalt, onttrekt een lucht/water-warmtepomp warmte aan de lucht. Een belangrijke factor bij de aanschaf van elk type warmtepomp is: het rendement. Het rendement wordt uitgedrukt door de COP-waarde en de րS-waarde. De COP-waarde (Coefficient Of Performance) is de verhouding tussen het elektriciteitsverbruik en de afgegeven warmte. Die waarde schommelt rond de 4 bij de meeste lucht/water-warmtepompen, wat betekent dat 1 KW elektriciteit omgezet wordt naar 4 KW warmte bij een vaste binnen- en buitentemperatuur.
De րS-waarde houdt rekening met de wisselende buitentemperatuur en met stand-by-periodes. Het is die waarde die je in het oog moet houden bij aanschaf van een warmtepomp.
Omdat de buitentemperatuur fel schommelt tussen de seizoenen, is de րS-waarde (Seizoensgebonden energie-efficiëntie ) een geschiktere waarde. De րS-waarde houdt rekening met de wisselende buitentemperatuur en met stand-by-periodes. Deze waarde ligt daarom altijd hoger dan de COP-waarde en geeft een betrouwbaarder rendement aan. Het is die waarde die je in het oog moet houden bij aanschaf van een warmtepomp.
De րS-waarde vind je terug het datablad dat meegeleverd wordt met het energielabel. Benjamin Clarysse legt uit: “Het energielabel, ook productlabel genoemd, legt de eigenschappen van een verwarmingssysteem vast volgens een Europese standaard. Het label maakt het gemakkelijker om toestellen te vergelijken op het gebied van energieverbruik. Hierdoor kan je een warmtepomp vergelijken met een gascondensatieketel, maar om warmtepompen van eenzelfde type te vergelijken, is het energielabel niet specifiek genoeg.”
Zo zal je merken dat bijna alle warmtepompen beschikken over een A+-label of beter, zonder veel verdere uitleg. Europa heeft namelijk de keuze gemaakt om de րS-waarde te vertalen naar de bekende energieklassen, gaande van D tot A+++. Het goed interpreteren van het energielabel is een stuk ingewikkelder dan je zou denken.
Een voorbeeld:
Een warmtepomp met een րS-waarde van 125% krijgt een A++ label. Ook een warmtepomp met een րS-waarde 149% krijgt het hetzelfde label (A++), terwijl de րS-waarde toch 24% hoger ligt. Sterker nog: een warmtepomp met een րS-waarde van 150% krijgt een hogere energieklasse toegeschreven (A+++) dan een warmtepomp met een րS-waarde van 149% terwijl het verschil verwaarloosbaar is.
Om alles nog wat complexer te maken, kan het zijn dat een zelfde warmtepomp in Italië een andere energielabel krijgt dan in België. “Dit komt omdat Europa verwarmings- en koelapparaten in drie klimaatzones heeft opgedeeld,” verduidelijkt Joost Berckx van Bosch Climate. “In Noord Europa zal een warmtepomp meer uren draaien dan in het Zuiden van Europa, maar minder - of niet - moeten koelen. De eisen voor verwarming liggen in het Noorden dan ook hoger dan in het zuiden. Dat maakt vergelijken een stuk moeilijker.”
Als consument moet je wel aandachtig zijn dat je de րS-waarde vergelijkt in dezelfde klimaatzone en voor dezelfde afgiftetemperatuur
Het enige wat je als consument kan doen is րS-waarde opvragen bij de leverancier en onderling vergelijken. Als consument moet je wel aandachtig zijn dat je de րS-waarde vergelijkt in dezelfde klimaatzone en voor dezelfde afgiftetemperatuur (de temperatuur van je CV-water: 35° en/of 55°).
Toch maakt Joost Berckx een belangrijke kanttekening: “De hoogste efficiëntieklasse betekent niet automatisch de beste oplossing voor de klant. Kostprijs, comfort, bediening en nazorg van de leverancier zijn even, of misschien wel belangrijkere parameters.”
Geluid
Een tweede belangrijk criterium bij de aanschaf van een lucht/water-warmtepomp is: geluid. “Lucht/water-warmtepompen maken geluid wanneer ze in werking zijn.” verduidelijkt Joost Berckx. “Een lucht/water-warmtepomp heeft een buiten-unit die lijkt op een airco, met daarin een ventilator die geluid maakt wanneer de warmtepomp draait. Overdag zul je weinig merken van het geluid, maar ‘s nachts kan het storen. Installeer dus nooit je buitenunit onder je slaapkamerraam.”
Installeer nooit je buitenunit onder je slaapkamerraam, maar zet de buitenunit op een plek waar jij en je buren er weinig last van hebben. Er zijn geluiddempende kasten te koop, maar eigenlijk is dat niet nodig als je de plaats slim kiest.
Het kiezen van een goede locatie voor de buiten-unit maakt deel uit van een goede installatie. “Zet de buitenunit op een plek waar jij en je buren er weinig last van hebben,” geeft Joost Berckx als tip mee. “Er zijn geluiddempende kasten te koop, maar eigenlijk is dat niet nodig als je de plaats slim kiest.”
“Voordeel is dat het geproduceerde geluid wel duidelijk vermeld staat op het energielabel,” voegt Benjamin Clarysse toe. “Je kan dus zonder probleem vergelijken.”
Joost Berckx: “Let wel op de kleine lettertjes. Het geluidsvermogen is volgens de norm bij 7° C buitentemperatuur op 1 meter afstand, en niet op 5 of 6 meter afstand zoals je soms wel eens tegenkomt.”
Een eenvoudige bediening
Als derde belangrijke maatstaf let je beter ook op de bediening. Bij een warmtepomp kunnen heel wat parameters ingesteld worden. Velen daarvan hebben onmiddellijk effect op het rendement. Als gebruiker hoef je natuurlijk niet alle parameters van je warmtepomp te kennen, maar je toestel warmer of kouder kunnen zetten is wel handig. Sommige warmtepompen hebben een lastige menustructuur of ogen erg technisch, waardoor je schrik krijgt om het toestel te bedienen. Het is daarom altijd goed om bij aankoop van de warmtepomp even samen met de verkoper te kijken hoe de bediening verloopt.
Met de bediening willen wij ons onderscheiden. We investeren erg veel in apps en digitalisering, om onze klanten zo veel mogelijk gebruiksgemak te bieden
Joost Berckx: “Met de bediening willen merken zich onderscheiden. Wij (Bosch, red.) investeren erg veel in apps en digitalisering, om onze klanten zo veel mogelijk gebruiksgemak te bieden. Ik raad mensen altijd aan om te kiezen voor een Europees merk, of toch voor een merk dat in Europa een traditie heeft. Deze bedrijven weten hoe Europeanen denken en wat ze verwachten. Dat vertaalt zich in een groter gebruiksgemak.”
De kostprijs van een lucht/water-warmtepomp
Natuurlijk speelt ook de kostprijs een rol in je keuze. Die prijs is afhankelijk van tal van factoren: de verwarmingsvraag van je woning, het type warmtepomp, de eventuele aanpassing van het warmteafgiftesysteem (extra ventilo-convectoren of radiatoren,...), etc. Laat je keuze voor een bepaald type verwarmingsinstallatie niet enkel afhangen van wat op dat moment het goedkoopst is: klassieke radiatoren zijn bijvoorbeeld vaak goedkoper in installatie, maar hebben een lager rendement en comfort dan vloerverwarming of ventilo-convectoren.
Inzicht in energieverbruik
Een goede warmtepomp geeft je inzicht in je energieverbruik. Vraag daarom aan je installateur of verkoper om bij de plaatsing van de installatie een kWh-meter te installeren voor het toestel zodat je kan zien hoeveel stroom de warmtepomp verbruikt. Dit geeft je de kans om je energieverbruik over verschillende periodes te vergelijken. Afwijkende waarden vallen dan meteen op: misschien is het tijd voor een onderhoud?.
Wanneer zo’n meter niet beschikbaar is, kun je zelf een energiemonitor of een energieverbruiksmanager aanschaffen om je energieverbruik op te volgen. Daarmee kan je niet enkel het energieverbruik van je warmtepomp opvolgen, maar zelfs het verbruik van al je (huishoudelijke) toestellen en apparaten.
Een goede opvolging en nazorg
Laat je complete warmtepompsysteem - van bron (buitenunit), over afgifte tot regeling - door één partij ontwerpen en uitvoeren. Dit zorgt voor de minste kopzorgen en de beste prestaties.
Als laatste toetssteen informeer je best ook even naar de service na verkoop, zoals onderhoud, nazorg en opvolging. Voor optimale prestaties van je warmtepomp is het belangrijk dat hij goed aangesloten is door een ervaren installateur en goed opgevolgd wordt. Sommige fabrikanten kunnen op afstand de prestaties opvolgen van de warmtepompen van hun klanten en ingrijpen waar nodig. Niet iedereen vindt dat even fijn, maar velen zien het een meerwaarde. Laat je complete warmtepompsysteem - van bron (buitenunit), over afgifte tot regeling - door één partij ontwerpen en uitvoeren. Dit zorgt voor de minste kopzorgen en de beste prestaties.
Het energielabel in detail
Het energielabel van een verwarmings- of koelingstoestel wordt ook productlabel genoemd. Op het label staan naast de naam van de fabrikant, het merk en de modelaanduiding:
- een schaalverdeling van de efficiëntieklasse met donkergroene tot donkerrode pijlen. Voor verwarmingssystemen gaat de schaal van A+++ tot D
- de functie van het toestel: ruimteverwarming, productie van sanitair water, …
- de րS-waarde: het seizoensgebonden rendement voor verwarming
- (eventueel) de SEER-waarde: het seizoensgebonden rendement voor koeling
- het geluidsniveau (in dB) van het toestel in werking binnen
- het geluidsniveau (in dB) van het toestel in werking buiten
Als je in je woning meerdere toestellen combineert (bijvoorbeeld een warmtepomp in combinatie met een zonneboiler), krijgt de hele installatie een pakketlabel in plaats van afzonderlijke productlabels. Meer informatie over het productlabel en het pakketlabel vind je op de energiesite van de Vlaamse Overheid.
Advies en begeleiding
Wil je weten of jouw woning geschikt is voor een lucht/water-warmtepomp? Of wil je afstappen van verwarming op gas of stookolie, maar weet je nog niet hoe? Ga dan zeker langs bij bij jouw provinciale steunpunt voor duurzaam bouwen. Zij bieden onafhankelijk, professioneel advies - gratis, of aan een klein prijsje - bij alle aspecten van je verbouwing of bouwproject.
Download zeker ook de BENOvatiebrochure van het Vlaams Energieagentschap, die je stap voor stap door je renovatietraject loodst.
