Liese en Dieter lieten hun oog vallen op een rijhuis uit 1905, gelegen in Oud-Berchem. Ze transformeerden het oude pand tot een lichtrijke woning met veel authentieke elementen. Nochtans was er heel wat inlevingsvermogen nodig om er op het begin iets moois in te zien. Hier en daar merkten ze leuke elementen op: een tegelvloer in de gang, een rozet in het plafond. “We hebben zoveel mogelijk materialen hergebruikt. Achteraf gezien is het opvallend hoe de circulaire keuzes hand in hand gaan met wat we mooi vinden.”
Toen Liese en Dieter de sleutel hadden, werd er zorgvuldig gedemonteerd en werden de laminaatvloeren en valse plafonds uitgebroken. De ene leuke verrassing volgde na de andere: de moulures aan de plafonds waren nog intact, evenals de parketvloeren en de originele tussendeuren die wel beplakt waren met een laag fineer. “We zochten naar manieren om de milieu-impact van het gebouw te beperken, maar eigenlijk lag het heel erg voor de hand: door materialen te hergebruiken en bepaalde dingen juist niét te bouwen of af te werken, bleef onze ecologische voetafdruk klein. Zo konden we ook de authentieke materialen in hun waarde laten. Twee vliegen in één klap dus. Het is opvallend hoe circulaire keuzes en esthetiek hand in hand gingen bij ons project.”
De originele muur werd behouden, en op de vloer werd gekozen voor een gepolierde chape in plaats van nog een extra afwerkingslaag. Zo besparen Liese en Dieter heel wat materialen.
Minimaal materiaalgebruik
“Niet-bouwen is een kunst. Mensen hebben bij een renovatie soms de neiging om uit te breiden, bestaande indelingen drastisch te veranderen en alles in het nieuw te steken. Wij hadden die neiging niet. Wij vonden de typische indeling met één kamer vooraan en één kamer achteraan naast de traphal prima en hebben dat op elke verdieping zo behouden. We vonden de authentieke elementen juist charmant en wilden ze niet wegsteken achter een laag pleisterwerk of gyproc. We hebben dus vaak gekozen om niét te bouwen. Dat is uiteindelijk de duurzaamste optie: je spaart er kostbare materialen mee uit en de energie en uitstoot die met de productie van materialen gepaard gaat. Zo hebben we er bijvoorbeeld voor gekozen om oude cementtegels in de inkomhal niet uit te breken, het hoge plafond van de aanbouw in houtskelet werd niet afgewerkt zodat de balken nog zichtbaar zijn. De hoge muur bij de aanbouw is de originele muur en ook hier hebben we besloten om die niet te bepleisteren, maar te fixeren en verven. Alle oude, verlaagde plafonds werden verwijderd waardoor de authentieke plafonds weer tevoorschijn kwamen en we de details ook konden behouden. Voor de vloer van de leefkeuken kozen we voor een gepolierde chape als vloerafwerking. Daardoor was er geen extra afwerkingsmateriaal nodig, enkel een andere uitvoering van een materiaal dat sowieso geplaatst moest worden.”
De sierlijsten, deuren en originele trap werden hergebruikt. Ook de tegels in de inkomhal zijn nog de originele exemplaren.
Hergebruik van materialen
“In het herenhuis werden heel wat originele materialen hergebruikt. Alle bestaande vloeren werden opgeschuurd en behouden. De cementtegels uit de oude keuken werden voorzichtig verwijderd om te recupereren voor vloer van het gastentoilet. Bakstenen uit de afbraak werden gerecupereerd om te gebruiken voor kleine herstellingen en de binnendeuren werden ontdaan van vlakke fineerplaten en opnieuw ingeregeld. Ook de deurlijsten werden behouden. In onze nieuwe voordeur hebben we zelfs het oorspronkelijke gietijzeren scherm verwerkt.”
Niet bouwen is uiteindelijk de duurzaamste optie: je spaart er kostbare materialen mee uit en de energie en uitstoot die met de productie van materialen gepaard gaat."
Bio-ecologische materialen
“Het nieuwe dak werd geïsoleerd met minerale wol en afgewerkt met leien. Ook de bestaande aanbouw achter werd geïsoleerd met minerale wol. Het bestaande schrijnwerk was in slechte staat, en omdat de profielen niet gerecupereerd konden worden, werd het daarom vernieuwd door houten schrijnwerk met de authentieke look. Waar mogelijk hebben we dus met bio-ecologische en gezonde materialen gewerkt, maar met het nodige realisme. De vloer bij de uitbouw konden we maar enkele centimeters isoleren, dus toen hebben we gekozen voor een traditioneel materiaal met een hogere lambda-waarde, zodat we toch voldoende konden isoleren met een beperkte dikte.”
Waar oude vloeren behouden bleven, kozen Liese en Dieter voor convectoren die aangesloten zijn op hun lucht-waterwarmtepomp. In het nieuwe gedeelte ligt vloerverwarming, en op de verdiepingen wordt verwarmd met een lucht-luchtwarmtepomp.
Technieken bundelen
“De badkamer is technisch gezien de belangrijkste schakel in het huis. Alle technieken komen samen in het verlaagde plafond van de badkamer, die zich precies in het midden van het huis bevindt. Dat was geen makkelijke puzzel om te leggen, maar we bewijzen hier dat het dus wel doenbaar is. We kozen voor moderne technieken zoals een ventilatiesysteem D met warmterecuperatie. Ook verwarmen we het huis met twee warmtepompen. Dat lijkt op het eerste zicht misschien vreemd, en wij hebben zelf ook lang getwijfeld of het wel nodig was. Onze benedenverdieping konden we met een lucht-waterwarmtepomp verwarmen omdat we een nieuwe vloer moesten leggen en vloerverwarming dan makkelijk gelegd is. In de voorkamer behielden we de oude vloer en plaatsten we een convector. Via de kelder konden we makkelijk verwarmingsbuizen leggen naar de convector, zodat het breekwerk zeer minimaal was. Bovendien maakt de lucht-waterwarmtepomp ook sanitair warm water aan. Voor de hogere verdiepingen plaatsten we een lucht-luchtwarmtepomp met enkele units. Hierdoor moesten we weinig boringen doen en konden plafond en vloeren bewaard blijven in hun stijl. Het voordeel van een lucht-luchtwarmtepomp is dat die snel de ruimte opwarmt en koelt, in tegenstelling tot vloerverwarming. Dat is ideaal in een slaapkamer. Zo zijn we van een oude woning met slecht werkende elektriciteit en een paar gaskachels naar een modern en energiezuinig huis gegaan.”
5 x circulair bouwen
- Woning met warmtepomp, maar zonder onnodige breekwerken of interventies zoals isolatie van de voorgevel
- Geen bezetting of plafondafwerking om ook zo materialen uit te sparen
- Recuperatie van oude materialen zoals tegels, vloeren en deuren
- Chape als afwerkingsmateriaal
- Bio-ecologische materialen waar mogelijk
Zij werkten mee aan dit project: TimWorks, Woodframes, IZEN, ZET wonen, MAAT architecten.
Dit artikel kwam tot stand door steun van Vlaanderen Circulair en VLAIO.
