Ondanks de groeiende belangstelling voor thuisbatterijen, heerst er al langere tijd discussie over hun terugverdientijd en duurzaamheid. Is de technologie het geld wel waard? Om twijfelaars over te halen, zetten producenten daarom in op ‘slimme’ thuisbatterijen: die communiceren met je zonnepanelen en het energienetwerk om de opgewekte zonne-energie zo goed mogelijk in te zetten. Slimme batterijen zouden een hoger rendement hebben en een grotere maatschappelijke meerwaarde. De vraag: is zo’n slimme batterij dan dé oplossing?
Waarom kiezen mensen voor een thuisbatterij?
Toen thuisbatterijen enkele jaren geleden hun intrede deden, werden ze gezien als de ideale aanvulling voor zonnepanelen. Een belangrijke reden voor hun doorbraak was dat de terugdraaiende teller vervangen werd door de digitale meter.
Terugdraaiende teller: geen nood aan een thuisbatterij
Het systeem met terugdraaiende teller werkte namelijk als een “batterij”: je betaalde enkel voor je nettoverbruik. Het nettoverbruik is het verschil tussen de afgenomen elektriciteit en de elektriciteit die je zelf opwekt en aan het net teruglevert. Heel wat mensen slaagden erin hun volledige verbruik af te dekken, dus hun energiefactuur was - afgezien van het prosumententarief - bijna een leeg velletje papier. Er was geen enkele financiële reden om te investeren in een thuisbatterij.
Digitale meter: de thuisbatterij krijgt een verdienmodel
Met de introductie van de digitale meter kreeg niet enkel je elektriciteitsinstallatie een upgrade. Ook de prijsbepaling of tarifering werd grondig herzien. Je geïnjecteerde stroom op het net werd apart berekend en dit tegen een minder gunstig tarief in vergelijking met je afgenomen stroom. Plots werd het interessant om je zelf opgewekte stroom niet zomaar op het net te zetten. Beter was het om je stroom eerst zelf te consumeren. Of om op te slaan, om daarna te gebruiken. Et voilà: de businesscase voor de thuisbatterij was geboren.
> Lees meer: Je elektrische wagen als thuisbatterij
> Lees meer: Je hele dak vol zonnepanelen: een goede investering of niet?
Klassieke thuisbatterij: oplossing of niet?
Toch is de standaard thuisbatterij geen pasklare oplossing. De terugverdientijd is vrij hoog, waardoor heel wat mensen terecht twijfelen of de investering wel zinvol is. Ook de maatschappelijke winst is klein. Thuisbatterijen ontlasten het net nauwelijks, en de nodige (zeldzame) materialen voor hun productie kunnen misschien elders beter ingezet worden. Wat is dan de toekomst van thuisbatterijen?
Het is nu beter om je stroom eerst zelf te consumeren. Of om op te slaan, om daarna te gebruiken. Et voilà: de businesscase voor de thuisbatterij was geboren."
Het antwoord ligt voor een deel in de slimme aansturing van batterijen. Althans, dat beweren de producenten. Een thuisbatterij met slimme sturing heeft een paar extra functionaliteiten in vergelijking met een standaard batterij. Een slimme batterij communiceert namelijk met je zonnepanelen en je energienetwerk om de gewonnen zonne-energie zo slim mogelijk in te zetten. Via een box aan je omvormer zoekt het systeem zo waar het de opgewekte energie het best naartoe kan sturen en wanneer.
Die slimme sturing zou niet enkel de maatschappelijke meerwaarde van thuisbatterijen moeten verhogen, ook de terugverdientijd zou gunstiger worden. Ook biedt het een antwoord op de evoluties in de tarifering. Denk aan het capaciteitstarief en de opkomst van dynamische tarieven. Hoe dat precies zit? We leggen het hieronder even voor je uit.
Zelfconsumptie
Slim aangestuurd of niet: een thuisbatterij verhoogt je zelfconsumptie (of zelfverbruik) aanzienlijk, met een lagere energiefactuur als gevolg. Hoe meer zonnestroom je direct verbruikt, hoe voordeliger het wordt. Op momenten dat je zonnepanelen meer stroom opwekken dan je verbruikt, gaat het overschot naar je batterij om later te verbruiken. Zonder thuisbatterij gebruik je gemiddeld 30% van je zonnestroom. Met een batterij stijgt dat naar zo’n 70%. Daardoor geniet je niet enkel van gratis elektriciteit, ook je distributienetkosten dalen: je neemt minder stroom af van het netwerk, dus je hoeft ook minder te betalen voor het gebruik ervan.
Zelfconsumptie is waardevol, maar is vaak op zichzelf onvoldoende om de investering in een thuisbatterij terug te verdienen. Daarom zijn de extra functionaliteiten van een slimme batterij handig: zij helpen je energiefactuur nog meer te verlagen.
Capaciteitstarief
Een slimme batterij heeft zo de mogelijkheid om in te spelen op het capaciteitstarief. Sinds vorig jaar wordt immers een deel van je elektriciteitsfactuur - namelijk de distributienetkosten - niet meer berekend op basis van je werkelijke verbruik, maar op basis van je piekverbruik.
> Lees meer over het capaciteitstarief
Een slimme thuisbatterij houdt je piekverbruik in de gaten en neemt het over van de netstroom, of ondersteunt deze, wanneer je verbruikspiek te hoog dreigt te worden. Zo kun je bijvoorbeeld instellen dat je maximaal 4 kW van het net vraagt. Dreigt je woning een hogere piekstroom te vragen - bijvoorbeeld als je gelijktijdig kookt en wast - dan helpt je batterij de piek op te vangen. Ze vlakt als het ware de piek af. Op die manier zorgt de slimme sturing van je batterij dat het capaciteitstarief niet oploopt en kan je enkele tientallen euro’s uitsparen per jaar.
Maar er zijn nog extra mogelijkheden om je energiefactuur te verlagen met een batterij.
Slimme batterijen kunnen zeker een nuttige rol spelen in ons energiesysteem, maar of iedere burger in slimme batterijen zou moeten investeren is heel wat minder zeker."
Een slimme batterij communiceert met je zonnepanelen en het energienet.
Dynamisch energietarief
De meeste Vlamingen beschikken over een vast of variabel energiecontract: de aan- en verkoopprijs van je stroom wijzigt slechts 1 keer per maand, kwartaal of jaar. Voordeel: je energieprijs is vrij goed voorspelbaar. Zolang er nergens een oorlog uitbreekt natuurlijk.
Bij een dynamisch contract zijn de prijzen daarentegen elk uur anders. Hierdoor is de prijs een stuk onvoorspelbaarder. Maar je kan hierdoor ook geld besparen. De prijs van je stroom is namelijk zo’n 12 uur ervoor bekend, en mits een goede planning, timing en sturing kan je je energiefactuur laag houden. De slimme sturing van je batterij kan deze taken op zich nemen.
De winst bestaat erin dat klassieke tarieven een soort van risicopremie bevatten. Omdat je energieleverancier je stroom aan een vaste kost levert, maar zelf niet weet hoe die prijs gaat evolueren op de internationale energiemarkt in de toekomst, dekt hij zich in via een hogere energieprijs. Als klant ben je gerust, maar je betaalt er wel voor. Met een dynamisch tarief verschuift het risico naar jou, maar vervalt de risicopremie.
> Kies je best voor energiedelen of een dynamisch contract?
Slimme sturing neemt een groot deel van dat risico weg. Via geavanceerde algoritmes stuurt de slimme sturing je batterij (en andere verbruikers in en rond je woning aan), zodat je maximaal kan genieten van gunstige energieprijzen. Zo kan het systeem beslissen om bij goedkope of zelfs negatieve prijzen, stroom op te laden van het net in je batterij. En bij dure prijzen de aankoop van stroom uit te stellen, door bijvoorbeeld apparaten uit te schakelen, en de batterij aan te sturen om haar opgeslagen energie te verkopen. Je slimme batterij communiceert als het ware met het energienet en zorgt steeds ervoor dat je zo weinig en goedkoop mogelijk stroom aankoopt en zelfs je eigen stroom verkoopt, wanneer dat gunstig is voor jou.
Je slimme sturing houdt bovendien rekening met de weersverwachting en je eventuele typische verbruik, zodat je geen comfortverlies leidt. Stel je voor: het is een zonnige dag. Je batterij kan dan je opgeslagen stroom verkopen, zodat er ruimte vrijkomt om zich de hele dag te vullen met gratis zonnestroom. Slim hé?
Balanceringsdiensten
Een slimme batterij kan al best veel, maar het wordt alleen nog maar meer. Een grote uitdaging voor ons elektriciteitsnet is dat het continu in evenwicht moet zijn, anders loopt het net schade op. Vraag en aanbod moeten elke seconde gelijk aan elkaar zijn. Nu er steeds meer hernieuwbare energie op ons net belandt, moeten we ons meer en meer voorzien op die fluctuaties. In principe kunnen batterijen hierbij een nuttige rol spelen.
Eén batterij maakt hierbij geen verschil, maar indien vele batterijen samen aangestuurd worden alsof het één heel grote batterij is. Dan wel. Samen met andere vormen van opslag, zoals bijvoorbeeld boilers, kunnen ze het net van grote dienst zijn.
Op dat moment ben je zelf wel geen baas meer over je batterij, maar ontvang je als eigenaar van het systeem wel een vergoeding. En dat is wederom gunstig voor de terugverdientijd van je batterij.
Conclusie
Met een slimme batterij kan je je elektriciteitsverbruik beter spreiden, kan je stroompieken afvlakken (en zo je capaciteitstarief beperken) en kun je profiteren van schommelende marktprijzen via een dynamisch energietarief. Volgens de producenten van slimme sturingen en batterijen zou de terugverdientijd halveren, waardoor de investering meer dan de moeite loont. Op papier zal dit zeker kloppen, maar in de praktijk zijn er nog te weinig cases om dit hard te maken. Vaak gaat het om woningen en bouwheren met een specifiek profiel (hoge verbruikers, veel technologie in huis zoals warmtepomp, laadpaal en elektrische wagen(s), domotica...) en is het maar de vraag of voor iedereen de meerwaarde wel zo duidelijk is.
Ook de maatschappelijke meerwaarde is een open vraag. Slimme batterijen kunnen zeker een nuttige rol spelen in ons energiesysteem, maar of iedere burger in slimme batterijen zou moeten investeren is heel wat minder zeker. Onze middelen en grondstoffen kunnen mogelijks efficiënter elders ingezet worden. Maar als je toch beslist om te investeren in een thuisbatterij, zorg dan dat ze slim aangestuurd wordt. Want een slimme batterij heeft een duidelijke meerwaarde ten opzichte van een klassieke batterij.