Europa heeft via haar Fit for 55-pakket heel wat in petto voor onze slecht geïsoleerde gebouwen. Nu draaien die vooral op gas of stookolie, en zijn zulke gebouwen verantwoordelijk voor een kwart van onze uitstoot van broeikasgassen. Het pakket voorziet een verschuiving van taksen op elektriciteit naar gas en stookolie, waardoor warmtepompen voordeliger worden. Er komen striktere doelstellingen voor energie-efficiëntie, waardoor de renovatiegolf zal versnellen. En er komen hogere doelstellingen voor warmtenetten, wat enkel haalbaar is door dichter bij elkaar te bouwen. Erik Grietens, beleidsexpert bij Bond Bond Leefmilieu, geeft een overzicht.
Heel wat Vlamingen die bouwen of verbouwen willen graag zorg dragen voor het klimaat en kiezen voor een warmtepomp, maar betalen daar door de taksen een onrechtvaardig hoge prijs voor. Dat is contraproductief voor ons klimaatbeleid
Taxshift van elektriciteit naar gas
De Europese Commissie wil de richtlijn energiebelasting herzien, door de belastingtarieven te baseren op milieuprestaties. De minimumbelastingen voor energiedragers worden in het voorstel van de Commissie verhoogd en ze worden gebaseerd op de CO2-uitstoot. Tarieven voor schone energiedragers zullen zo lager zijn dan die voor fossiele energie. De laagste tarieven gelden voor elektriciteit.
Een belangrijke structurele maatregel, want een lagere belasting op elektriciteit ten opzichte van aardgas zal warmtepompen financieel aantrekkelijker maken. Nu zijn belastingen op elektriciteit een pak hoger dan de taksen op aardgas of stookolie. Heel wat Vlamingen die bouwen of verbouwen willen graag zorg dragen voor het klimaat en kiezen voor een warmtepomp, maar betalen daar door de taksen een onrechtvaardig hoge prijs voor. Dat is contraproductief voor ons klimaatbeleid.
Verder wordt binnen Fit for 55 ook gesleuteld aan een voorstel om de gebouwen-sector onder te brengen in het Europees emissiehandelssysteem (ETS). Energieleveranciers zullen emissierechten moeten aankopen voor de emissies die verbonden zijn aan de verkoop van bv. gas. Hoe hoog die prijs zal zijn, is nog niet duidelijk. De Commissie rekent met een prijs van 50 euro per ton CO2 in 2030, wat neer zou komen op ongeveer 10 cent per kubieke meter aardgas. Ook zo kunnen warmtepompen aantrekkelijker worden in verhouding tot aardgasketels.
In 30 jaar moet zowat 95% van de Vlaamse gebouwen gerenoveerd worden naar een A-label. Daarvoor moeten we onze renovatiegraad maar liefst verdrievoudigen.
Shift naar meer renovaties
De herziening van de Europese energie-efficiëntierichtlijn verhoogt de doelstelling voor energiebesparing van 32 naar 39% in 2030. Dat is bindend voor het EU-niveau, maar slechts indicatief voor de lidstaten. Toch moet elke lidstaat jaarlijks 1,5 procent energie besparen. In welke sectoren en met welke maatregelen de doelstelling wordt gerealiseerd, wordt aan de lidstaten overgelaten. Gelet op het grote energiegebruik in de gebouwde omgeving, moeten hier een paar tandjes bijgestoken worden.
De uitdaging voor Vlaanderen is enorm: op een periode van 30 jaar moet zowat 95% van de Vlaamse gebouwen gerenoveerd worden naar een A-label. Daarvoor moeten we de renovatiegraad maar liefst verdrievoudigen, van 1% per jaar naar 3% per jaar. Een verplichte renovatie bij verkoop wordt onafwendbaar. Dat vraagt veel extra investeringen, maar zal tegelijk ook veel extra jobs opleveren in de bouwsector.
Energiearmoede krijgt veel aandacht in de nieuwe Europese voorstellen. Een nader te bepalen deel van de energiebesparingsopgave moet worden gerealiseerd bij kwetsbare mensen, bij voorrang in de sociale huursector. Lidstaten moeten periodiek rapporteren over het aantal huishoudens met energiearmoede.
Fit for 55 stelt verder dat de overheid zelf het goede voorbeeld moet geven. Gemeenten, provincies, de Vlaamse overheid: ze moeten jaarlijks 1,7 procent energie besparen in hun openbare gebouwen. Bovendien geldt voor overheidsgebouwen dat jaarlijks 3 procent van het vloeroppervlak gerenoveerd moet worden tot BEN-niveau. Dat wordt, zeker voor veel gemeenten, een hele opgave.
Bouwshift voor groene warmte
Met Fit for 55 wil de Europese Commissie het aandeel hernieuwbare energie algemeen verhogen van 32 naar 40%. Voor de sector ‘gebouwen’ moet minstens 49% van het energieverbruik afkomstig zijn van hernieuwbare energie. Hiervoor worden nog nationale streefcijfers opgesteld.
Verder wordt elke lidstaat verplicht om het aandeel hernieuwbare energie voor verwarming en koeling jaarlijks met gemiddeld 1,1 procentpunt te laten toenemen. Ook moeten er meer warmtenetten komen op basis van geothermie, riothermie, restwarmte of zonnewarmte. Het gebruik van hernieuwbare energie en restwarmte/-koeling moet jaarlijks met 2,1 procentpunt toenemen.
Op vlak van warmtenetten loopt Vlaanderen sterk achter op onze buurlanden. En zeker tegenover de Scandinavische landen. Veel heeft te maken met onze versnipperde ruimtelijke ordening, met lage bouwdichteheden. Een warmtenet wordt pas rendabel bij hogere bouwdichtheden, anders moeten de dure warmtebuizen te lange afstanden afleggen en is er te veel energieverlies. De al geruime tijd aangekondigde bouwshift is dan ook noodzakelijk om deze nieuwe Europese ambities waar te maken.
