Fijn stof belaagt onze longen. Niet enkel het toenemende autoverkeer maar ook houtkachels en haarden richten een ravage aan op het vlak van luchtkwaliteit. Kan een fijnstoffilter voor houtkachels een oplossing bieden?
Ons advies
Hoewel hout als hernieuwbare verwarmingsbron “CO2-neutraal” kan zijn, is hout stoken erg belastend voor onze gezondheid door de productie van fijn stof. Een open haard of houtkachel zijn daarom echte afraders. Een fijnstoffilter kan de uitstoot van fijn stof beperken en de luchtkwaliteit verbeteren. De installatie is eenvoudig en is mogelijk op bijna alle klassieke schoorstenen. Toch moeten we daarbij een kanttekening maken: veel of hard stoken kan de filter overbelasten en zorgt mogelijk voor hogere onderhoudskosten.
Wat is een fijnstoffilter?
Sinds enkele jaren kan je, om je houtkachel of haard milieuvriendelijk te maken, beroep doen op een ioniserende fijnstoffilter. Deze kachelfilter zou wel 95% van het fijn stof uit de rook kunnen wegfilteren. Het procédé is eenvoudig: een elektrode, gemonteerd in je schoorsteen, genereert elektronen die zich vastklampen aan de roetdeeltjes. De elektrostatische kracht duwt de deeltjes opzij, waar deze blijven “plakken” tegen de binnenwand van de schouw.
De kleur van de houtrook verandert binnen 10 of 15 seconden van de typische blauw-grijze kleur, naar kleurloos. spectaculair!
Ook Hugo uit Hombeek-Mechelen houdt van het knetterende vuur van zijn houtkachel, maar dat was nooit van harte. Houtkachels en haarden zorgen in Vlaanderen voor een immense uitstoot aan fijn stof, bijna drie maal meer dan het Vlaamse autoverkeer. Met een houtgestookte centrale verwarmingsinstallatie zocht en vond Hugo een oplossing in de plaatsing van een fijnstoffilter. “De kleur van de houtrook verandert binnen 10 of 15 seconden van de typische blauw-grijze kleur, naar kleurloos. Spectaculair!” vertelt Hugo ons wanneer hij de werking van zijn kachelfilter aan ons uitlegt. “Wij zijn zeer tevreden. Het kost wel wat, maar die investering was het voor ons dubbel en dik waard.”
Een fijnstoffilter installeren
Het installeren van de fijnstoffilter om je houtkachel milieuvriendelijk te maken is eenvoudig: het systeem past volgens de fabrikant op zowat elke traditionele schoorsteen. De filter wordt op het dak bovenop je schoorsteen geplaatst en aangesloten op het elektriciteitsnet. Ook bij Hugo was de installatie snel geklaard: “De installatie duurde slechts anderhalf uur. Op voorhand had ik wel een UV-bestendige elektriciteitskabel geïnstalleerd die langs de schouw omhoog loopt. De fijnstoffilter werkt immers op elektriciteit.”
Het installeren van de fijnstoffilter om je houtkachel milieuvriendelijk te maken is eenvoudig: het systeem past op zowat elke traditionele schoorsteen.
Wanneer je begint te stoken slaat de fijnstoffilter automatisch aan wanneer het verschil in temperatuur tussen de onder- en bovenkant van de elektrode groot genoeg is. “Het is wel géén reukfilter”, vertelt Hugo ons. “De reuk van een houtbrander blijft. Binnen in huis merken we daarom niet of het toestel werkt of niet. Vuur brandt niet beter, slechter of anders.”
Een fijnstoffilter filtert enkel de uitgaande lucht. De lucht die ontsnapt in de woonkamer is even ongezond en wordt niet gefilterd.
Wil je verantwoord stoken en optimaal genieten van je houtkachel en fijnstoffilter, dan kies je dus best voor een gesloten toestel. In tegenstelling tot open houtkachels, hebben gesloten houtkachels een extra pijp om de lucht voor het vuur aan te voeren van buiten de woning. Open kachels of haarden - ook al hebben ze vaak een deurtje - gebruiken daarentegen de lucht uit de kamer waar ze staan. Bij een te lage luchtaanvoer, ontstaat daardoor onderdruk. Verbrandingsgassen gaan dan niet via de schoorsteen naar buiten, maar komen de kamer in. Gesloten houtkachels zijn dan ook een stuk veiliger, hebben een hoger rendement en geven binnenshuis minder fijn stof. Ook de werking van een fijnstoffilter zal bij gesloten houtkachels beter renderen.
Hoeveel verbruikt een fijnstoffilter?
Volgens de importeur heeft een houtkachel met fijnstoffilter een verbruik van zo’n 30 Watt per uur tijdens de stookuren. In rust verbruikt hij 0,7 Watt. Stook je de hele winter lang 24 uur per dag, dan kost je milieuvriendelijke houtkachel je zo’n 30 euro per jaar extra aan elektriciteit. De winst op vlak van gezondheid en milieu is echter onbetaalbaar.
De Vlaamse milieumaatschappij waarschuwt echter wel voor overbelasting van de filter. Bij langdurig stoken of bij een piekbelasting, kan er zoveel roet ontstaan dat de elektrodes overbelast geraken. Na een tijdje gaat de filter daardoor slecht, of zelfs helemaal niet meer functioneren. Om dit tegen te gaan moet je de elektrodes regelmatig (mogelijks meerdere malen per jaar) schoonmaken, wat de onderhoudskosten omhoog drijft.
Wat is de prijs van een fijnstoffilter?
Naast de circa 30 euro per jaar aan elektriciteit kost een fijnstoffilter voor houtkachels rond de € 2.000. Dit prijskaartje is exclusief BTW, maar inclusief de plaatsing. Het goede nieuws is dat je bij normaal gebruik volgens de fabrikant geen extra onderhoudskosten hebt aan je milieuvriendelijke houtkachel: de fijn stofdeeltjes aan de binnenkant van je schouwwand worden gewoon verwijderd bij het verplichte jaarlijkse schoorsteenonderhoud. Hugo beaamt dit: “We hebben er ondertussen nog geen kosten of defecten aan gehad, alles werkt zoals het hoort. Wel moet je vragen aan de schoorsteenveger om nylonborstels te gebruiken in plaats van metalen borstels, want die zouden krassen kunnen maken op de elektrode van de fijnstoffilter”
Werkt een fijnstoffilter voor een houtkachel echt?
Om een sluitend antwoord te krijgen op deze vraag legden we ons oor opnieuw te luisteren bij de Vlaamse Milieumaatschappij. Exacte resultaten waren echter nog niet voorhanden, onder andere omdat het product relatief nieuw op de Belgische markt is. In Duitsland en Zwitserland zijn fijnstoffilters voor houtkachels en haarden in elk geval al langer in zwang.
Ik zou een fijnstoffilter aanraden aan iedereen met een houtkachel.
Ook Hugo kan enkel gissen naar het precieze effect van zijn filter: “We hebben de installateur aangesproken om een meting te komen doen aan onze schoorsteen om te zien hoe efficiënt de fijnstoffilter werkt, maar tot nog toe is er nog geen afspraak vastgelegd. Zichtbaar is het verschil alvast wel: wanneer de kachelfilter aanslaat gaat de rook in een 20-tal seconden van blauwzwart naar transparant.” Hugo heeft dan ook een groot vertrouwen in zijn filter: “Ik zou een fijnstoffilter aanraden aan iedereen met een houtkachel.”
Toch moeten we de CO2-uitstoot van houtkachels en haarden in gedachten houden. Wie echt op een duurzame manier wil verwarmen kiest misschien beter voor een warmtepomp op groene stroom. Ook pelletkachels presteren stukken beter dan stoken op hout, maar stoten nog wel fijn stof uit. Benieuwd welke oplossing de beste is voor jouw woning? Bij het onafhankelijke steunpunt in jouw provincie kan je altijd terecht voor individueel, onafhankelijk bouwadvies.
Advies en begeleiding
Advies nodig om zelf duurzaam te (ver)bouwen? Ga dan zeker langs bij bij jouw provinciale steunpunt voor duurzaam bouwen. Zij bieden onafhankelijk, professioneel advies - gratis, of aan een klein prijsje - bij alle aspecten van je verbouwing of bouwproject.
Download zeker ook de BENOvatiebrochure van het Vlaams Energieagentschap, die je stap voor stap door je renovatietraject loodst.
