Met stijgende en onvoorspelbare energiekosten, raken meer en meer mensen overtuigd dat een warmtepomp een slimme investering is. Met een warmtepomp verbruik je minder energie en ben je niet afhankelijk van fossiele brandstoffen. Maar niet voor iedereen is een warmtepomp een haalbare kaart, ook al zou het technisch perfect kunnen. Marc Stuyck, expert bij Bosch, geeft de nodige duiding.
Is een warmtepomp wel geschikt voor een wat oudere woning? De vraag is vlug gesteld. Het antwoord vraagt meer tijd. Voor een goed antwoord, moet je de vraag opdelen in twee delen: (1) wat technisch kan en (2) wat financieel wenselijk is.
Ten eerste moet je je dus afvragen of je woning comfortabel warm te krijgen is met een warmtepomp. Hier helpt de 50 graden test. Lukt het om je woning op een lage keteltemperatuur comfortabel warm te houden tijdens een langdurige winterprik, dan is er geen technische reden om te twijfelen of een warmtepomp haalbaar is voor je woning. Is het een dubbeltje op zijn kant? Dan hoeft - weliswaar mits de nodige aanpassingen zoals bv enkele nieuwe radiatoren of ramen - de installatie van een warmtepomp ook geen probleem te vormen. In alle andere gevallen zijn er eerst grotere investeringen nodig. Pas dan kan nagedacht worden over een warmtepomp.
Maar is het ook een goede investering? Het is niet omdat het kan, dat het ook de beste keuze is voor je portemonnee. Die vraag stelden we aan Marc Stuyck, expert bij Bosch.
Marc: “Is je woning goed geïsoleerd, dan is een warmtepomp een ideale keuze. Vanaf 2025 worden aardgasaansluitingen trouwens in nieuwbouwwoningen in Vlaanderen verboden. Voor renovaties is zulke regelgeving nog niet in zicht. In Nederland is dat wel zo. Daar moeten vanaf 2026 alle woningen waarvan de cv-ketel vervangen moet worden verplicht een warmtepomp plaatsen. Dat mag wel een hybride warmtepomp zijn. We zien dan ook in Nederland dat de switch naar warmtepompen 2,5 keer sneller gebeurt dan in België. Wetgeving geeft dus een grote push.”
“Een ander groot verschil met Nederland is dat de verhouding tussen gas en elektriciteit daar sterk in het voordeel speelt van de warmtepomp. Stroom is er relatief goedkoop, gas is duurder. In Vlaanderen betaal je veel meer belastingen en heffingen op elektriciteit, waardoor onze stroom in verhouding tot gas een stuk duurder is dan in Nederland. Zo was stroom voor de energiecrisis 4,8 keer duurder dan gas. Vandaag is deze verhouding gereduceerd tot een factor 2,5. Maar in Nederland ligt het verschil nog een stuk lager waardoor de investering daar een stuk interessanter is.”
“We verwachten dat naar de toekomst toe de verhouding gasprijs versus stroomprijs, steeds meer in het voordeel zal zijn van de warmtepomp, maar het zijn onze overheden die dat moeten beslissen.”
Met de huidige prijzen in het achterhoofd: installeer je best nu al een warmtepomp in een oudere woning, of wacht je best nog enkele jaren?
“Wanneer je ketel aan vervanging toe is, kan het slim zijn om nu al na te denken over de vervanging met een warmtepomp. Hou daarbij wel in het achterhoofd dat je woning redelijk goed geïsoleerd moet zijn, anders zal een warmtepomp constant blijven draaien om je woning op temperatuur te houden. Het rendement is dan erg laag, en je verbruikt alsnog veel energie. Isoleren is dus de belangrijkste maatregel om een duurzame en energiezuinige woning te krijgen. Hierdoor zal je warmtepomp ook beter werken. Hoe hoger het rendement van de warmtepomp, hoe lager het verbruik en dus ook de energiekost.”
“Indien je woning nog niet voldoende geïsoleerd is, maar je wel al (gedeeltelijk) wil overstappen op een warmtepomp, dan kan een hybride systeem in combinatie met een cv-ketel soelaas bieden. Een gewone warmtepomp kan zo’n vermogen niet leveren in een slecht geïsoleerde woning. Daarom is zo’n twee-in-een-oplossing met de combi van een gasketel en warmtepomp in sommige gevallen de oplossing. Het systeem kiest dan de meest efficiënte energiebron om jouw woning te verwarmen.”
Hoe verhoudt de prijs zich ten opzichte van een klassieke installatie met een gasketel?
“Gemiddeld zien we toch dat de kostprijs van een warmtepomp 3 tot 3,5 keer duurder is dan die van een gascondensatieketel. Wel zijn er heel wat premies beschikbaar. Die gaan van 300 tot 9600 euro, afhankelijk van het factuurbedrag, het type warmtepomp en je inkomen. Op mijnverbouwpremie.be vind je alle voorwaarden en kan je een simulatie doen om na te gaan op welke premies je recht hebt.”
Verdient een warmtepomp zich terug?
“Wanneer we een ideaal scenario van een nieuwbouwwoning bekijken, dan zien we dat de hogere aankoopprijs van een warmtepomp zich op gemiddeld 10 jaar heeft terugverdiend ten opzichte van een gascondensatieketel. Vooral voor wie zelf stroom opwekt met zonnepanelen is het interessant om te verwarmen op duurzame elektriciteit in plaats van op gas of stookolie.”
Verdient een warmtepomp zichzelf terug in een bestaande woning?
“Er is vaak een verschil in kostprijs voor de installatie van een warmtepomp in nieuwbouw of renovatie. Bij nieuwbouw kan je de plannen helemaal voorzien op de warmtepomp: je installeert een afgiftesysteem op lage temperatuur, je voorziet een technische ruimte die voldoende groot is voor de binnenunit van de warmtepomp en je voorziet ook voldoende isolatie. Zo heb je het kleinst mogelijke vermogen van een warmtepomp nodig. Ook kan je een geschikte plaats voorzien voor de eventuele buitenunit zodat die geen geluidsoverlast geeft.”
“Bij een bestaande woning is het verhaal vaak ingewikkelder: er moet vaak eerst aan het isolatieniveau van de woning gewerkt worden (dak, vloer of gevelisolatie), soms moet er ook nog isolerend glas geplaatst worden. Dit brengt allemaal een extra kostprijs met zich mee. Wanneer ook het afgiftesysteem van de verwarming gewijzigd moet worden, geeft dit ook nog een bijkomende kostprijs. Dit alles heeft invloed op de terugverdientijd van een warmtepomp. Een berekening op maat moet uitsluitsel brengen of het de investering waard is.”
Is het onderhoud duurder, gelijk of goedkoper dan een klassieke installatie met fossiele energie?
“Bij fossiele brandstoffen is het onderhoud van de verwarmingsinstallatie (afhankelijk van de regio in België) jaarlijks of tweejaarlijks verplicht. Bij warmtepompen is dit niet het geval, maar is een regelmatig onderhoud toch aan te raden om de goede werking van de installatie te garanderen. In prijs is het onderhoud van een warmtepomp meestal iets duurder dan het onderhoud van een klassieke ketel, maar moet minder vaak gebeuren.”
Hoe lang gaat een warmtepomp gemiddeld mee?
“In levensduur zien we geen grote verschillen met een klassieke verwarmingsinstallatie. Dit is natuurlijk afhankelijk van de kwaliteit van het toestel waarvoor je kiest, maar we rekenen toch op een levensduur van ongeveer 20 jaar. De boringen die je moet doen voor een geothermische warmtepomp gaan een stuk langer mee. “
Heb jij tips om de prijs te drukken? Of dingen waar je moet op letten?
“Isoleren, isoleren, isoleren: het blijft de belangrijkste maatregel om energiekosten te drukken. We raden mensen dan ook aan om eerst naar het warmteverlies van hun woning te kijken, vooraleer ze een warmtepomp plaatsen. Ook een afgiftesysteem op lagere temperatuur dat trager opwarmt, kan helpen om de stookkosten te drukken. “
De verschillende types warmtepomp en hun prijs
- Lucht-waterwarmtepomp: bij een lucht-waterwarmtepomp zit er een belangrijk verschil in prijs tussen een split en een monobloc warmtepomp. Bij een splitversie zit de condensor van de warmtepomp in de binnenunit, waardoor er koeltechnische leidingen van buiten naar binnen moeten gelegd worden. Dit toestel is goedkoper in aankoop, maar omwille van het gespecialiseerd koeltechnisch werk, duurder in installatie.
Een monobloc warmtepomp is duurder in aankoop, maar doordat de condensor mee in de buitenunit zit, moeten er geen koeltechnische leidingen van buiten naar binnen gelegd worden er dient dus geen extra koeltechnische opstart te gebeuren - Bodem-waterwarmtepomp: Een bodem-waterwarmtepomp ligt qua aankoopprijs van het toestel tussen een split lucht-water en een monobloc lucht-water warmtepomp in, maar hier zit de grote kostprijs in de installatie: er moet immers een verticale putboring gebeuren om de warmte uit de bodem op te pompen.
- Hybride warmtepomp: een hybride warmtepomp is doorgaans een combinatie van een lucht-waterwarmtepomp en een (al dan niet bestaande) gascondensatieketel. Indien je een bestaande gascondensatieketel combineert met een nieuwe lucht-waterwarmtepomp, zal de prijs in de grootteorde liggen van de installatie van enkel een lucht-waterwarmtepomp. Indien je ook de gascondensatieketel moet kopen, komt er natuurlijk nog een kost bij.
Welke factoren beïnvloeden de prijs van een warmtepompinstallatie?
- Vermogen van de warmtepomp. Hoe groter het vermogen dat je nodig hebt, hoe duurder de warmtepomp. Het vermogen hangt nauw samen met de isolatiegraad en grootte van je woning. Hoe beter je woning geïsoleerd is, en hoe kleiner en compacter, hoe lager het benodigde vermogen zal zijn.
- Arbeidskost en installatie (evt. extra kosten door boringen, vaak voorkomende werken, aansluiting op sanitair warm water). Hoe ingewikkelder de installatie, hoe duurder de factuur. De installatie van een bodem-waterwarmtepomp is ingewikkelder omwille van de putboring. Ook een split lucht-water warmtepomp is qua installatie ingewikkelder dan een monobloc warmtepomp.
- Afgiftesysteem: warmtepompen werken best in combinatie met afgiftesystemen op lage temperatuur zoals vloerverwarming of lage temperatuur convectoren. Indien je ook een nieuw afgiftesysteem moet plaatsen, dien je hier natuurlijk rekening mee te houden in de kostprijs van de installatie.
Dit artikel is geschreven door de Ecobouwers-redactie, in samenwerking met Bosch. Ecobouwers heeft als doel duurzame projecten, materialen of diensten in de kijker te zetten om duurzaam (ver)bouwen te stimuleren in Vlaanderen. Wil je als professional zelf een duurzaam project, materiaal of dienst in de kijker zetten? Stuur je vraag gerust naar info [at] ecobouwers.be (info[at]ecobouwers[dot]be).