Wil je overstappen op hernieuwbare energie en de energietransitie mee mogelijk maken? Dan is investeren in een lokaal energie-initiatief een interessante piste. Jeroen Baets is één van de drijvende krachten achter zo’n energie-initiatief: Energent. Hij vertelt hoe je samen met andere burgers kan meewerken aan eerlijke en duurzame energie voor iedereen.
De energietransitie is volop aan de gang. Tegen 2050 rekenen we niet meer op fossiele bronnen voor onze energievoorziening en hebben we ze ingeruild voor hernieuwbare bronnen zoals wind en zon. Tegelijkertijd moeten we ervoor zorgen dat we heel wat minder energie gaan verbruiken, door bijvoorbeeld ambitieus te renoveren. Zelf je steentje bijdragen? Dat kan door thuis zuiniger, slimmer en groener om te gaan met energie. Of door je aan te sluiten bij een lokaal energie-initiatief, die hernieuwbare energie toegankelijk maakt voor iedereen.
“Energent is zo’n energie-initiatief,” vertelt Jeroen Baets, één van de oprichters. “Energent is een jonge coöperatie, opgericht in 2013. We stuwen de energietransitie vooruit op twee manieren. We zijn begonnen met investeringsprojecten in hernieuwbare energie, in projecten rond wind en zon. Daarna hebben we de focus meer gelegd op renovaties. En met succes.”
Samen renoveren, samen energie besparen
Jeroen: "Om de energietransitie te realiseren, is ook renoveren erg belangrijk. We begonnen met een wijkproject dat nu al op 15 locaties bestaat onder de naam ‘Wijkwerf.’ Het doel van het project: meer en betere renovaties in lokale wijken. Onze troef is intensieve en onafhankelijke begeleiding, van sensibilisering tot het zoeken van aannemers en het afwerken van de woning. We willen koste wat kost de typische nadelen van groepsaankopen vermijden: giga-aannemers, geen controle over de werken, weinig persoonlijk contact. Zo willen we meer mensen uit hun schulp trekken. De renovatiegraad ligt nu maar op 1% in Vlaanderen, maar via Energent gaat dat van 5 % tot soms zelfs 20 % binnen een wijk.”
“Vanaf volgend jaar is het de bedoeling om een permanent aanbod te voorzien voor renovatie, en dan niet enkel op wijkniveau. Wij zorgen dan voor onafhankelijk advies, offertes, aannemers, goede prijs op basis van de huidige markt, enzovoorts. Je meldt je simpelweg aan en dan wordt de renovatie gerealiseerd.”
Geleidelijk aan hopen we zo de lat hoger te leggen: nu doen we vooral kleine ingrepen zoals dak- of spouwisolatie, maar een totaalrenovatie die een woning direct tot energielabel A of B opkrikt, heeft veel grotere impact. Dat brengt ons eigenlijk bij onze echte ambitie: samen met andere coöperaties Vlaanderen klimaatneutraal maken.
Lokale labo's en innovatietrajecten
“Als coöperatie willen we vooral op het terrein het verschil maken. We willen de energietransitie niet enkel op papier realiseren, maar echt in de huizen, wijken en steden. Daarom zetten we ook sterk in op innovatie en proefprojecten. We zijn steeds op zoek naar nieuwe manieren om de energietransitie te verbreden en te versnellen. We willen sociale doelstellingen en technische uitdagingen met elkaar verbinden en in de praktijk brengen. De UGent is daarbij vaak onze kennispartner.”
“Innovatieprojecten zijn nodig om brede en moeilijke doelgroepen mee te krijgen, en om te werken aan een inclusief verhaal. Als burgercooperatie zetten we vooral in op het praktisch uitvoeren van trajecten. We kunnen verschillende methodes uittesten, meedenken op het terrein en onze inzichten en ervaringen communiceren aan de overheid. Zo zijn zij ook beter in staat om moeilijk bereikbare doelgroepen mee te krijgen in de duurzame transitie. Uiteindelijk moet iedereen mee. Wij kunnen zelf niet iedereen bereiken, maar we kunnen wel oplossingen aanbieden waar andere instanties mee aan de slag kunnen gaan.”
Flexibele energie voor de toekomst
“Hoe krijgen we iedereen mee? Dat is een belangrijke vraag, maar we zetten ook niet alleen in op de sociaal-maatschappelijke innovatie. We doen ook aan technologische innovatie. De energietransitie stelt heel wat uitdagingen, maar er zijn ook enorm veel opportuniteiten. In de toekomst willen we onze coöperanten slimme apparatuur aanbieden zodat burgers hun zelfconsumptie kunnen verhogen. Hun eigen opgewekte energie rendeert dan beter en zo zullen ze meer opgewekte zonne-energie verbruiken en minder grijze stroom. Slimme sturingen zijn wel pas interessant als je significante energieverbruikers in je woning hebt, zoals een warmtepomp of elektrische boiler.”
“Voor een coöperatie is een grotere flexibiliteit van je coöperanten een goede zaak, maar het wordt pas écht interessant als je naast ‘coöperatie’ ook ‘grote energieleverancier’ bent. Dat is Energent nog niet - we zullen nog heel wat extra opwekkingscapaciteit moeten realiseren. Want eens je energie kan leveren, dan kan je als coöperatie flexibiliteit aanbieden aan de elektriciteitsmarkt. Dat is een goede zaak, en daar word je dan als burger ook voor vergoed. Het is namelijk een grote uitdaging om het stroomnet in balans te houden.”
“Een voorbeeldje: als het stroomnet in onbalans dreigt te geraken, zouden wij collectief de slim aangestuurde boilers en warmtepompen van onze coöperanten kunnen aanzetten of uitschakelen om het net zo terug in balans te brengen. Door die dienst aan te bieden aan het net, wordt de coöperatie vergoed, en daardoor ook de coöperant via een energiecontract op maat. Het is een win-win voor zowel de coöperatie als de coöperanten. Als coöperant zal je beter gebruik kunnen maken van je zonnestroom en je zelfconsumptie verhogen, waardoor je energiefactuur daalt. Door je flexibel op te stellen via de coöperaties, word je dan ook nog eens extra vergoed. En dat zonder comfortverlies. Wij zien de mogelijkheden van flexibiliteit in een fijnmazig net als dat van Vlaanderen. Je moet het gewoon slim sturen.”
Act local, think global
"Coöperaties zijn van burgers én voor burgers. Ook zijn ze lokaal georganiseerd. Maar dat wil niet zeggen dat we enkel lokaal denken. Integendeel, ons motto is Act local, think global! Het lokale is heel belangrijk om een dynamiek op te starten en zoveel mogelijk mensen mee te krijgen, maar de technische oplossingen zijn daarom niet altijd lokaal te vinden. Dan moet je juist globaal denken. Vanuit het globale perspectief, pak je pas de grote uitdagingen aan. Denk bijvoorbeeld aan seizoensopslag, waarbij er op grote schaal energie wordt opgeslagen voor een langere periode. Vanuit die denkwijze gaat alles sneller en zet je je middelen beter in. Een individuele batterij is misschien interessant voor jou persoonlijk, maar heeft weinig meerwaarde als het gaat over de grote problemen als seizoensopslag. Zulke toestellen vragen ook heel wat grondstoffen en middelen, die beter en efficiënter ingezet zouden kunnen worden bij andere toepassingen.”
“De uitdaging ligt er ook in om het probleem op het juiste niveau aan te pakken. Soms is dat in de individuele woning, soms in de wijk of de stad, maar het mag best ook groter. Flexibiliteit moeten we bijvoorbeeld Europees zien. We moeten investeren in netinfrastructuur op hoogspanningsniveau tussen België en onze buurlanden.”
Groene warmte als deel van de transitie
“Bijna 90% van onze woningen wordt verwarmd met fossiele brandstoffen als gas en stookolie. De transitie gaat dus niet enkel over de stroom uit onze stopcontacten, maar ook over warmte. Een collectieve aanpak kan ook hier lonen. Waarom? Vanaf volgend jaar mogen nieuwe projecten met meer dan 15 units niet meer verwarmd worden met fossiele energie. Wij zien voor ons een rol weggelegd als warmteleverancier.”
“Een warmteleverancier ontzorgt volledig en verlaagt de investeringskost voor het project. Wij bieden dus bijvoorbeeld een gasloze installatie aan, zorgen voor het onderhoud en opvolging, en we sluiten contracten af met de bouwheren. Omdat wij als coöperatie zelf investeringskapitaal via onze coöperanten hebben (derdebetalersysteem), nemen wij een deel van de inversteringkost op ons, waardoor fossielvrij verwarmen een stuk haalbaarder wordt. Nadien wordt alles geregeld via maandelijkse betalingen. Als er een sterkere wetgeving komt naar bestaande gebouwen, dan zou dit model daar ook toegepast kunnen worden. Een appartement met een collectieve gasketel zouden we op die manier ook kunnen verduurzamen.”
“Let wel: voor de individuele woningen is dit model minder interessant, en kan de investering beter gebeuren via de particulier. Zo moet je voor elk project de vraag stellen: wanneer pak je het individueel aan, wanneer collectief? Wat zijn de voordelen, en wat is de uiteindelijke financiële balans? In collectieve projecten zit enorm veel potentieel, maar er moet goed over nagedacht worden.”
Collectief of individueel?
“Het is een vraag die ons vaak bezig houdt: wat is de juiste manier en het juiste niveau? Individueel of collectief, wijk of stad? Wat is de beste weg om de energietransitie te versnellen en te verbreden? Het kan ook zo zijn dat een interessante ingreep op een individueel niveau juist geen meerwaarde biedt voor de gemeenschap, en omgekeerd. Die afwegingen moet je steeds maken. Ik geef graag het voorbeeld van thuisbatterijen. Batterijen voor huishoudelijke toepassingen zijn vooral nuttig voor het optimaliseren van individuele zonne-energie en het verhogen van je zelfconsumptie zodat je energiefactuur lager wordt. Maar voor het net is de meerwaarde erg beperkt.”
“Voor het versnellen van de energietransitie is een massale hoeveelheid hernieuwbare energie nodig. Door coöperant te zijn, kan je investeren in wind en zonne-energie, en draag je bij aan grote oplossingen als seizoenale opslag. Het versterken en uitbreiden van het net is dan een belangrijke eerste stap. Act local, think global hé.”
Coöperant worden bij Energent
Jeroen Baets:“Wij hebben vooral coöperanten uit Oost-Vlaanderen. Coöperant worden is niet duur: voor €100 heb je een aandeel, en je kan tot maximaal €10.000 investeren. We zijn daarnaast goed op weg om het huidige aantal coöperanten flink te verhogen. We willen vooral veel burgers aantrekken die klein investeren. Zo kunnen we een grote beweging opstarten, en mooie investeringen aanbrengen die dan ook gedragen worden door een breder publiek. Hoe groter de beweging, hoe groter het draagvlak.
Energent situeert haar activiteiten rond 3 pijlers:
- Investeren in hernieuwbare energieprojecten, zoals zonnepanelen, windturbines en hernieuwbare warmte.
- Burgers meekrijgen in de omslag naar meer energiezuinige woningen door energiediensten aan te bieden aan burgers, zoals groepsaankopen en wijkrenovatieprojecten.
- Bijdragen aan innovatieprojecten rond de toekomst van hernieuwbare energie. Zo kunnen we de energietransitie mee helpen vormen en staan we klaar voor nieuwe kansen in de snel evoluerende energiemarkt
Lees meer: https://energent.be/projecten/
Dit artikel is mogelijk gemaakt door steun van het Fonds Duurzaam Materialen- en Energiebeheer, beheerd door de Koning Boudewijnstichting.
