Produceer je meer energie met je zonnepanelen dan je zelf verbruikt? Dan kan je de overtollige energie delen met je familie, buren of zelfs je hele wijk. Over heel Vlaanderen. Dat heet “energiedelen”. Maar is dat financieel wel interessant? En wat is de sociale of ecologische meerwaarde ervan? Joannes Laveyne, energie-onderzoeker aan de UGent, legt het uit.
Wat als je zonnepanelen meer stroom opwekken dan je zelf op dat moment kan verbruiken? Wat doe je dan met dat “overschot”? Er zijn enkele mogelijkheden. De meeste Vlamingen zetten de overtollige stroom gewoon op het net en verkopen het eventueel aan hun leverancier via het injectietarief. Zo krijg je een bescheiden bedrag voor je opgewekte stroom. Dat is de meest eenvoudige optie. Maar je kan de opgewekte energie ook opslaan in een thuisbatterij om die later te verbruiken. Die piste is zeker niet voor iedereen interessant, en vraagt een grote investering. Er is echter nog een andere mogelijkheid: de energie die je opwekt maar niet onmiddellijk verbruikt, delen met of verkopen aan anderen, via “energiedelen”. Dat kan met iedereen in Vlaanderen. Je kan ervoor kiezen om je elektriciteit gratis te delen of je kan met de ontvanger een prijs afspreken waartegen je de stroom verkoopt.
Energiedelen is met andere woorden een alternatief voor het verkopen van je overtollige productie aan je leverancier. Maar is het ook interessant? En zoja, wanneer?
Joannes Laveyne, energie-onderzoeker aan de UGent
Joannes, wat is energiedelen eigenlijk?
“Het woord zegt het eigenlijk zelf: energie wordt gedeeld. Je geeft de overtollige energie van zonnepanelen weg of verkoopt het aan een andere gebruiker. Dat kan over heel Vlaanderen zijn: in je buurt, met een familielid of in een appartementsgebouw. Er zijn echter een paar voorwaarden:, de twee partijen moeten een digitale meter hebben, en de injectie en afname moeten binnen hetzelfde kwartier gebeuren. Zonder batterij ertussen kan je opgewekte stroom immers niet vasthouden en moet ze dus onmiddellijk verbruikt worden. Dat vraagt goede afspraken tussen beide partijen.
Ook belangrijk om weten: energiedelen heeft enkel betrekking op de energiecomponent van de elektriciteitsfactuur, niet op de andere componenten, zoals de distributiekosten. Ook al krijg je de energie gratis als ontvanger, je zal altijd nog kosten hebben.
Energiedelen is dus nooit gratis?
“Klopt. Bij energiedelen is er altijd iemand die energie opwekt, en iemand die afneemt. De opwekker bepaalt de prijs, of de twee partijen komen onderling een prijs overeen. De opwekker kan ook beslissen om de overtollige energie gratis weg te geven. Bijvoorbeeld de buurman. Dat betekent dat de buurman geen vergoeding voor de energiecomponent aan de energieleverancier meer moet betalen. Maar je kan in Vlaanderen geen kortingen geven of krijgen op de distributienettarieven, want je blijft het elektriciteitsnet gebruiken om de energie uit te wisselen. Die kosten blijven. De zogezegde gratis stroom aan je buur, is daarom nooit echt volledig gratis.
Er zijn wel andere regio’s, bijvoorbeeld Brussel, die onderzoeken of ze op lokaal niveau wel zulke kortingen kunnen geven. Op die manier willen ze via energiedelen de installatie van zonnepanelen op appartementsgebouwen stimuleren. Brussel loopt op het vlak van zonne-energie immers sterk achter tegenover de andere regio’s.”
Bij appartementsgebouwen heeft energiedelen een duidelijk voordeel. In veel andere gevallen moet de afweging gemaakt worden.
Wat zijn de voordelen van energiedelen?
“Het grote voordeel van energiedelen is dat je zekerheid hebt over de prijs. Die staat vast. Die heb je namelijk samen afgesproken. Al moet je wel alert zijn. Je kan enkel genieten van die vaste prijs als er een overschot is. Als afnemer moet je dus goed weten wat de opwekker doet. Stel dat het zonnig is en je denkt dat er energie op overschot is. Je zet je wasmachine aan, maar de persoon die de stroom opwekt, zet op hetzelfde moment ook z’n wasmachine aan. Op dat moment is er dus helemaal geen overschot. Dan ben je dus aan het betalen voor energie op het net terwijl je denkt dat je de goedkope of zelfs gratis stroom van de opwekker gebruikt. Pas op het einde van de maand weet je of je voordeel hebt gedaan of niet. Energiedelen vraagt dus een goede communicatie tussen opwekker en afnemer. In de praktijk is dat niet altijd evident.”
“Een dynamisch energiecontract wordt daarom vaak gezien als een alternatief voor energiedelen. Bij een dynamisch energiecontract heb je die zekerheid van prijs niet, maar dankzij de dynamische prijs heb je wel een goed beeld wanneer er een “overschot” is op het elektriciteitsnet. Dat is communicatief duidelijker. Dat systeem werkt erg goed. Je betaalt hierbij elk uur een andere prijs voor je stroom. Zo kan je je verbruik sturen naar de goedkoopste momenten. Eigenlijk is dat ook een vorm van energiedelen: zonne-energie wordt massaal op het net gezet op zonnige momenten, en heel goedkoop afgenomen door mensen die geen zonnepanelen hebben of door wie het nodig heeft. Soms betaal je als afnemer bijna niets, soms ligt de prijs wat hoger. Daar moet je je eigen verbruik dan op afstemmen. Dit is in essentie hetzelfde als bij energiedelen: verschuif je energiegebruik naar momenten waarop er veel energie geproduceerd wordt."
Kan je ook geld verdienen met energiedelen?
“Je kan een beetje verdienen met energiedelen. In veel gevallen gaat dat om enkele tientallen euro’s per jaar. Maar vanzelfsprekend is dat niet. Best analyseer je eerst even je eigen situatie. Stel jezelf deze vragen: “Wanneer wek ik het meeste energie op? Wanneer verbruik ik de meeste stroom? Kan ik misschien eerst proberen om het beter op elkaar af te stemmen?” Het meest rendabele is nog steeds om je zonne-energie zelf te verbruiken. Je moet dus eerst bekijken hoeveel stroom je nog injecteert nadat je je zelfverbruik geoptimaliseerd hebt. Nadien bekijk je welke vergoeding je krijgt of kan krijgen bij je energieleverancier voor de overtollige stroom die je op het net zet. Daarna kan je pas inschatten hoeveel energiedelen je al dan niet zou kunnen opbrengen.”
"Toch zijn de financiële argumenten om aan energiedelen te doen niet zo groot. Iedereen verkoopt z’n energie of schenkt die weg op momenten dat er veel zon schijnt. Op zulke momenten schijnt ook bij andere mensen de zon, en omdat steeds meer mensen zonnepanelen hebben, wordt er veel energie op het net gezet. Ook bij een dynamisch contract zal de prijs op die momenten vaak héél erg laag liggen. Soms is energie dan zelfs gratis. Of je nu energie deelt of een ander tarief hebt: je zal op zulke momenten nooit veel voor je stroom betalen als afnemer, waardoor je als aanbieder er ook weinig kan aan verdienen. Bij het traditionele systeem heb je ook minder administratieve rompslomp. Bij energiedelen moet je namelijk een aanvraag indienen bij netbeheerder Fluvius, en daarna komt er ook nog wat bij kijken qua administratie en kosten bij je energieleverancier.”
De affiche voor energiedelen van een Brussels appartement
Vooral bij appartementsgebouwen heeft energiedelen een duidelijk voordeel."
Over welke kosten gaat het dan?
“De reden waarom je administratieve kosten moet betalen aan de energieleverancier is omdat je minder stroom bij die leverancier zal afnemen. De energiecomponent valt weg, maar de andere kosten voor de leverancier blijven hetzelfde. Als de persoon die de energie opwekt bv. zijn wasmachine opzet en daardoor geen energieoverschot meer aan jou kan leveren, dan moet je leverancier onmiddellijk bijspringen. Aan dat steeds paraat staan hangt ook een kost. Daarom gaan ze compenseren met een administratieve kost, anders is het niet rendabel voor hen. Bij Luminus en Mega is dat ongeveer 150 euro per jaar, zowel voor de afnemer als voor de verkoper. Bij Dats24 betaal je 75 euro, bij Engie is het momenteel nog gratis. Al kan dit allemaal snel veranderen. Let wel: de energieleveranciers verrekenen die kost in de algemene tarieven: andere klanten betalen dus mee voor de kosten van energiedelen.”
Energiedelen geeft dus geen grote financiële winsten voor de injecteerder. Kan het wel een sociale of ecologische winst geven?
“Energiedelen kan zeker een meerwaarde zijn op sociaal vlak, maar daar begint het verhaal niet. Het begint bij hernieuwbare energie: als je zonnepanelen legt op je dak, dan heeft dat sowieso een sociale en ecologische meerwaarde. Doen we dat massaal, dan creëren we sowieso meerwaarde, onafhankelijk of we energiedelen of niet. We zorgen er namelijk zo voor dat er veel hernieuwbare energie op de markt is die anderen dan ook weer kunnen afnemen aan een heel laag tarief.”
“Een voorbeeld: een gezin heeft een woning met een groot dak en een garage. Ze willen graag hun hele dak vol leggen met zonnepanelen en die energie delen. Het klinkt als een nobel plan. Maar financieel is het niet zo interessant omdat je de administratieve kosten hebt en de energieprijs wanneer het zonnig is sowieso heel erg laag is. Ze verdienen er dus niet veel aan. Wordt de maatschappij er beter van? Ook niet echt, omdat het overschot aan hernieuwbare energie sowieso op het net gezet wordt en aan een lage prijs aangeboden wordt. De meerwaarde van energiedelen is daarom beperkt, maar die van zonnepanelen zijn wel erg groot.”
“Als je wil energiedelen voor de sociale meerwaarde - je wil bijvoorbeeld jouw opgewekte energie geven aan iemand die geen zonnepanelen kan betalen - dan is het goed om te weten dat er ook andere oplossingen zijn die misschien beter werken. Investeer bijvoorbeeld in energiecoöperaties. Zij gaan zonnepanelen leggen voor mensen die de middelen niet hebben, of in wijken waar er nog maar weinig hernieuwbare energie geproduceerd wordt. Een coöperatie kan die stroom dan aan een vast, laag tarief verkopen. Coöperaties hebben veel ervaring en kunnen zo schaalvoordeel realiseren. Energiedelen gaat eerder uit van een individueel model. De vraag is: hoe kan je met jouw 1 euro het meeste betekenen voor de maatschappij?”
Waar heeft energiedelen wel een duidelijke meerwaarde?
"Bij appartementsgebouwen bijvoorbeeld heeft energiedelen een duidelijk voordeel: administratief is het heel moeilijk om daar zonnepanelen te gaan leggen. Moet iedereen z’n eigen zonnepaneeltje leggen? Moet je de winsten van stroominjecties gaan verdelen? Energiedelen kan hier de oplossing bieden, omdat de eerlijke verdeling goed geregeld is."
"Ook voor mensen met een tweede verblijf, bv. een appartement aan de kust, is er een duidelijk voordeel. Zij kunnen dan aan energiedelen met zichzelf doen. Mijn vermoeden is zelfs dat dit de grootste groep energiedelers is. Je kan je natuurlijk de vraag stellen wat het maatschappelijk nut van zo’n ‘luxetoepassing’ is.”
Ook al zie je het niet op je eigen afrekening, zonnepanelen hebben altijd een grote ecologische en maatschappelijke meerwaarde.”
Zijn er andere regio’s waar energiedelen een meer ingeburgerd begrip is?
“In Brussel zijn ze aan het kijken of ze een korting op de netkosten kunnen toestaan bij energiedelen als er een duidelijke maatschappelijke meerwaarde is, bv. als er zonder energiedelen geen zonnepanelen geplaatst zouden worden. In Brussel is dat iets evidenter dan in Vlaanderen, omdat je daar veel gebouwen dicht op elkaar hebt, en er meer doelgroepen zijn die ervan kunnen profiteren. In Oostenrijk is energiedelen ook al meer de norm dan hier. Het is niet de grote vetpot - de netkost is maar een klein onderdeel van de energieprijs - maar het helpt wel om het aandeel hernieuwbare energie te verhogen.”
Heb je nog een tip voor mensen die geïnteresseerd zijn in energiedelen?
“Zorg er in eerste instantie voor dat je elektriciteitsgebruik flexibel kan zijn. Het is voordelig om je energie te verbruiken op het moment dat die opgewekt wordt. De energie op het net is nu zo goedkoop op de middag omdat er veel opgewekt wordt, maar nog niet veel verbruikt. Heb je je zelfverbruik op orde? Dan kan je gaan kijken op welke manier je de grootste positieve impact kan hebben op de maatschappij met jouw energie: met energiedelen of met een ander systeem.”