Energiezuinig, klimaatvriendelijk, onderhoudsarm: er zijn meer dan genoeg redenen om voor een warmtepomp te kiezen. Toch twijfelen heel wat mensen om de stap te zetten. Deze drie bedenkingen komen vaak terug: de hoge aanschafprijs, een veeleisende installatie , en de moeilijkheid om in te schatten of een warmtepomp je een lage energiefactuur oplevert met de instabiele energieprijzen. Matthias van Ecopuur, installateur van warmtepompen, geeft zijn visie op bovenstaande bedenkingen.
Warmtepompen zitten duidelijk in de lift. De verkoop is in België het afgelopen kalenderjaar verdubbeld. In nieuwbouw is het vaak de eerste keuze, maar in bestaande woningen is het nog wachten op de grote doorbraak. De reden is gekend: een warmtepomp rendeert goed in een goed geïsoleerde woning, maar in een matig geïsoleerde woning is dat minder duidelijk. Dit doet mensen twijfelen of het wel een goede investering is, aangezien de installatie toch een stuk duurder is dan die van een klassieke gasketel.
De aanschaf en installatiekosten zijn het laagst bij een lucht-water warmtepomp. Hier zijn de extra benodigde werken en toebehoren beperkt.
Matthias van Ecopuur: “De aanschafprijs en installatiekost hangen in grote mate af van twee zaken: het type warmtepomp dat je kiest en het nodige vermogen. Het vermogen hangt af van de grootte van de woning, het isolatieniveau, de gezinssituatie, enzovoorts. Hoe lager de warmtevraag - dus hoe beter je woning geïsoleerd is - hoe goedkoper de warmtepomp zal zijn. De andere factor die erg bepalend is voor de prijs, is het type warmtepomp dat je verkiest. Een warmtepomp die warmte onttrekt uit de bodem, kost zowel in aankoop als qua installatie meer dan een warmtepomp die warmte onttrekt uit de lucht. Dat is omdat de installatie een stuk complexer is. Er bestaan ook warmtepompen die warmte uit de omgevingslucht trekken met behulp van PVT-panelen. Zij zijn iets duurder dan klassieke lucht-water warmtepompen, maar werken efficiënter. Lucht-lucht warmtepompen zijn dan weer geschikt voor mensen zonder centrale verwarming. Het comfort is iets minder maar de kostprijs is vaak ook een stuk lager. We overlopen de prijzen van alle types warmtepompen even.”
Prijs van een lucht-waterwarmtepomp
“De aanschaf en installatiekosten zijn het laagst bij een lucht-water warmtepomp. Hier zijn de extra benodigde werken en toebehoren beperkt. Een installatie bestaat meestal uit één binnenunit in de woning (ofwel met een geïntegreerde boiler ofwel met vrijstaande boiler voor warm water, afhankelijk van de nood aan sanitair warm water), één buitenunit (in de omgevingslucht, dus op de gevel of vrijstaand) en de koelleidingen ter verbinding van beiden.“
“Dit type warmtepomp wordt omwille van de kostprijs en het installatiegemak bij renovaties het meest toegepast. Een normale elektriciteitsaansluiting volstaat bijna altijd en er is heel weinig breek- en kapwerk. De impact van de werken voor de installatie is dus minimaal, zeker indien de afstand tussen de binnen- en buitenunit beperkt is. In veel gevallen kan de installatie op enkele dagen tijd geplaatst en afgewerkt worden.”
“De parameters die de meeste invloed hebben op de prijs van dit systeem zijn dan ook de afstand tussen beide units (hoe groter deze afstand, hoe meer werk en materiaal benodigd voor het plaatsen van de koelleidingen), de warmtevraag van de woning (afhankelijk van de grootte woning en mate van isolatie – dit bepaalt het benodigde vermogen) en de boiler. Hoe meer warm sanitair water er nodig is, hoe groter de boiler.”
“Bij een compacte woning, met beperkte warmtevraag en met een standaard sanitair warm waterverbruik kost de volledige installatie ongeveer € 12.500 excl. BTW, dus inclusief alle toebehoren en installatiewerken. Voor grotere woningen met complexer verwarmingssysteem kan dit oplopen tot € 20.000 excl. BTW en meer. Denk aan mogelijke extra kosten door de warmteverdeling - bijvoorbeeld extra grote radiatoren of ventilo-convectoren. Voor dit bedrag heb je wel een perfect werkende warmtepomp.”
Hoe lager de warmtevraag en hoe beter je woning geïsoleerd is, hoe goedkoper de warmtepomp zal zijn.
Prijs van een geothermische warmtepomp
Matthias: “Geothermische warmtepompen zijn door hun complexere plaatsing duurder dan andere types. Bij een geothermische warmtepomp dienen er sondes in de bodem geplaatst te worden om de warmte te onttrekken. Dit betekent dat er extra graafwerken moeten gebeuren met diepteboringen (verticaal) of het openleggen van een groot deel van de tuin (horizontaal). Een gevolg hiervan is dat – naast de hogere kosten door deze werken – er ook een veel grotere impact is bij de installatie. In de praktijk dienen er heel wat buitenwerken te gebeuren en wordt de tuin een tijdje een werfzone; vandaar dat dit type warmtepomp veelal toegepast wordt bij nieuwbouw. De volledige uitvoeringstermijn van installatie is dan ook een stuk langer en kan oplopen tot een maand, al is dit sterk afhankelijk van de omstandigheden.”
“De voordelen van een geothermische warmtepomp zijn het ontbreken van een buitenunit en de hoge efficiëntie. Waarom? Zo’n buitenunit is niet altijd mooi geïntegreerd rond de woning en bij momenten kan die voor geluidsoverlast zorgen indien slecht gelokaliseerd. Ook de hogere efficiëntie is een voordeel, doordat de temperatuur ondergronds hoger is dan de buitenlucht in winter. Bovendien kunnen ze in warme zomerperiodes de woning passief koelen door de warmte in de woning te onttrekken en af te geven -via de sondes- aan de ondergrond. Door de hoge duurzaamheid van de sondes (de leidingen in de grond blijven in principe voor heel lange tijd bruikbaar) hebben ze wel een lange levensduur en minder onderhoudskosten.”
“Bij een compacte woning kan in de ideale omstandigheden een volledige installatie vanaf € 22.500 excl. BTW, dus inclusief alle werken (zoals graafwerken, plaatsing en aansluiting), maar wel exclusief herstellingswerken in de tuin. De kosten kunnen echter oplopen bij specifieke situaties. Grotere installaties met dieptesondes kunnen tot meer dan € 40.000 kosten. Natuurlijk is elke situatie anders, en wordt er een sluitende offerte gemaakt vooraf.”
Premies warmtepomp
Laat je een warmtepomp plaatsen door een erkende installateur dan kan je de kosten voor je warmtepomp installatie behoorlijk drukken door premies. Op Mijn VerbouwPremie.be vind je een overzicht.
Weet wel: de premies zijn begrensd tot max. 40 of 50% van het factuurbedrag, afhankelijk van je inkomenscategorie. Het gaat om de volgende bedragen:
> Geothermische warmtepomp (water-water en grond-water): 4.000 of 6.400 euro
> Lucht-water warmtepomp: 3.000 of 4.800 euro
> Lucht-lucht warmtepomp: 300 of 480 euro
> Hybride lucht-water warmtepomp: 2.000 of 3.200 euro
In bepaalde gevallen ligt het premiebedrag hoger (bv. voor beschermde afnemers). Ook kan bovenstaande premie soms gecombineerd worden met andere premies zoals de ‘totaalrenovatiebonus’ of de EPC-labelpremie. Info kan je verkrijgen bij je energiehuis.
Prijs PVT
“Tot slot is er ook nog een derde optie, namelijk een warmtepomp aangesloten op PVT-panelen. PVT staat voor photovoltaïsch-thermisch: deze panelen wekken dus elektriciteit en warmte op. Bij dit type warmtepomp worden de (fotovoltaïsche) panelen gecombineerd met een warmtewisselaar die fungeert als bron voor de warmtepomp. De panelen kunnen vrijstaand of op het dak geplaatst worden. Dit type warmtepomp met PVT-panelen heeft enkele voordelen, zoals het ontbreken van de buitenunit en de optimalisatie van de beschikbare dakoppervlakte. De efficiëntie ligt vaak even hoog of in sommige gevallen hoger dan die van een geothermische warmtepomp.”
“De kosten zijn vergelijkbaar met een geothermische warmtepomp, maar je krijgt er wel een extra installatie van fotovoltaïsche zonnepanelen bij. Dit type warmtepomp zal dus zowel warmte als elektriciteit leveren, en de impact van de werken is vrij beperkt. Zeker als je het vergelijkt met een geothermische warmtepomp. De volledige installatie kan vaak op minder dan een week afgewerkt worden.”
De belangrijkste vraag is: verdien ik mijn investering terug? En hoe snel?
Hybride warmtepomp
“Elk type warmtepomp kan gebruikt worden in een zogenaamde hybride opstelling. Dat wil zeggen dat de verwarming ondersteund kan worden door een andere verwarmingsketel, zoals je bestaande gaswandketel. Dit kan interessant zijn in specifieke situaties, zoals bijvoorbeeld wanneer de warmtevraag erg hoog is.”
Wat verbruikt een warmtepomp en wat brengt het op?
“De belangrijkste vraag is: verdien ik mijn investering terug? En hoe snel? Niemand zal je op voorhand een sluitend antwoord kunnen geven. Het antwoord is namelijk erg afhankelijk van verschillende factoren, zoals de oorspronkelijke investeringskost, je warmtevraag, de gewenste comforttemperatuur, verbruik van warm water, het al dan niet combineren van de warmtepomp met zonnepanelen, enzovoorts.”
“Een warmtepomp zet elektriciteit om in warmte, maar op een erg efficiënte manier door gebruik te maken van de warmte van de lucht of de bodem. De omzettingsfactor is een maat voor de efficiëntie en wordt uitgedrukt door de termen COP of SPF. Een (globale) COP van 3 wil zeggen dat 1 kWh elektriciteit wordt omgezet in 3 kWh warmte. We hebben het hier nu over warmte, maar bij alle types van warmtepompen is koeling ook mogelijk als het afgiftesysteem dit toelaat, b.v. met vloerverwarming. Maar bij lucht als bron (lucht-lucht, lucht-water en PVT) gebeurt de koeling actief en kost dit dus meer energie. Bij geothermisch is dit passief en heb je dus minder energieverbruik.”
“Vervang je je stookketel door een warmtepomp, dan zal je 2x tot zelfs 4x minder energie verbruiken. Waar je wel rekening mee moet houden, is dat de elektriciteit meestal duurder is dan andere energievormen - zoals gas en stookolie - per eenheid (kWh). Hoe kleiner het prijsverschil is, hoe sneller je een warmtepomp zal terug verdienen. Maar hoe die prijzen evolueren, is vaak moeilijk te voorspellen.”
Wil je een warmtepomp omdat je wil besparen op je energiefactuur? Dan bestaat de kans dat het eindresultaat momenteel niet zal zijn waarop je gehoopt had. Je gaat weliswaar heel wat minder energie verbruiken en dat is erg goed voor het klimaat, maar je gaat daarom niet veel minder betalen. Je gaat het gebruik van een warmtepomp dus niet altijd in je portefeuille voelen. Maar je zet wel in op verduurzaming en een verminderde CO2-uitstoot.
Matthias: “In de praktijk varieert de besparing op jaarbasis tussen € 250 tot € 1.000 bij de huidige energieprijzen in een redelijk geïsoleerde woning met aangepaste warmteverdeling. Op de lange termijn verwachten we dat de prijs voor elektriciteit minder snel zal stijgen dan andere energievormen zodat deze besparing wellicht nog kan toenemen. Ook indien je zonnepanelen hebt is er een voordeel, want op momenten dat je zelf je elektriciteit opwekt is deze nog een pak goedkoper. Zonnepanelen zorgen dat je je warmtepomp sneller terugverdient.”
“Wat ook in het voordeel van een warmtepomp speelt, is dat het onderhoud veelal minder frequent nodig is dan bij stookolie- of gasketel. Als we alles samen tellen komt de terugverdientijd van een warmtepomp vaak uit tussen de 10 en 20 jaar.”
Wil je graag advies en een kostenraming voor een warmtepomp voor je woning in Oost-Vlaanderen, West-Vlaanderen of ten westen van de as tussen Antwerpen & Brussel? Je kan hier terecht bij Ecopuur voor een betrouwbare offerte.
Dit artikel is geschreven door de Ecobouwers-redactie, in samenwerking met Ecopuur. Ecobouwers heeft als doel duurzame projecten, materialen of diensten in de kijker te zetten om duurzaam (ver)bouwen te stimuleren in Vlaanderen. Wil je als professional zelf een duurzaam project, materiaal of dienst in de kijker zetten? Stuur je vraag gerust naar info [at] ecobouwers.be (info[at]ecobouwers[dot]be).