Wonen in overstromingsgevoelig gebied: het is iets dat je beter vermijdt. In de toekomst wordt het misschien zelfs verboden. Maar hoe weet je of je woning extra gevaar loopt op waterschade? En wat kan je doen om het grootste leed te voorkomen? We zetten de belangrijkste aandachtspunten op een rij.
De recente wateroverlast in Wallonië en elders in Vlaanderen maakt het nogmaals duidelijk: we moeten ons aanpassen aan een veranderend klimaat. Naast meer droogte, zullen we ook steeds meer geconfronteerd worden met een toename van wateroverlast na hevige regenval. De klimaatverandering legt de weeffouten in ons waterbeleid en de ruimtelijke ordening ongenadig bloot. Riolen en rechtgetrokken waterlopen geraken snel overbelast, en heel wat menselijk leed is het pijnlijke gevolg. We moeten natuurlijk de oorzaak aanpakken via een goed klimaatbeleid, maar het is ook goed om weten dat er zaken zijn die je zelf kan doen om je woning te beschermen bij overstromingen.
Een nieuwe woning kopen? Beter voorkomen dan genezen
Je staat op het punt een woning of bouwgrond te kopen. Daar komt heel wat bij kijken. Een belangrijke vraag daarbij: is je woning of bouwgrond gelegen in overstromingsgevoelig gebied?
In Vlaanderen liggen niet minder dan 200.000 woningen en bijna 30.000 bouwpercelen in overstromingsgevoelig gebied. Op www.watertoets.be en www.waterinfo.be vind je overstromingskaarten. Ze vertellen je in welk gebied je woning of bouwgrond gelegen is en hoe groot de kans is op wateroverlast bij overstromingen. Sinds 2013 is zowel de eigenaar als de vastgoedmakelaar of notaris verplicht te melden of de grond of het pand in overstromingsgevoelig gebied ligt. Dat moet zowel gebeuren in de advertenties, affiches van openbare verkoop, in de etalages van de makelaars als in de notariële akte.
Overstromingskaarten
Overstromingskaarten zijn vrij makkelijk te lezen. De kaarten kennen een aantal kleurenzones.
Lichtblauw betekent ‘mogelijk overstromingsgevoelig’ en geeft gebieden aan die alleen bij extreme weersomstandigheden of dijkbreuken overstromen. Hier mag je bouwen, al doe je dat beter niet.
Blauw verwijst naar ‘effectief overstromingsgevoelig gebied’, zones die recentelijk onder water zijn gelopen of waarvan modellen aantonen dat binnen de 100 jaar zullen overstromen.
Hier bouwen wordt sterk afgeraden. Toch zijn deze percelen of panden erg in trek, omdat ze vaak goedkoper zijn. Wat vergeten wordt (en niet altijd gezegd wordt) is dat de premies van de brandverzekering hoger kunnen uitvallen. De algemene tendens is dat de premie dan verdubbeld. Voor nieuwe woningen in risicogebied kunnen maatschappijen bovendien een verzekering weigeren.
Donkerblauw is weggelegd voor de risicozones voor overstroming. Die heeft de federale regering afgebakend en mag je niet verwarren met gewoon ‘overstromingsgevoelig gebied’.
Bouwen in zo’n risicozone is niet meer mogelijk. Maar bestaande woningen in zo’n gebied kunnen nog wel steeds verkocht en opgeknapt worden. Wie zo’n huis koopt, moet natuurlijk ook rekening houden met een duurdere brandverzekering.
Verplichte watertoets in bepaalde gebieden
Ben je van plan te bouwen of te verbouwen in een (blauw) overstromingsgevoelig gebied, dan zal er sowieso een watertoets uitgevoerd worden. Er wordt rekening gehouden met dit advies en de bijhorende aanbevelingen bij het afleveren van de stedenbouwkundige vergunning.
> Raadpleeg de watertoets- en overstromingskaarten
> Meer weten over de kaart van overstromingsgevoelige gebieden
Overstromingsveilig bouwen
Bouwen in overstromingsgevoelig gebied is onverstandig. Het risico op waterschade verhoogt niet enkel voor jou, maar ook voor de gebouwen en mensen in je omgeving. Er wordt immers ruimte ‘volgebouwd’ die anders ingenomen kan worden door overstromingswater. Dat zoekt zich dan een weg in omliggende gebieden. Als je toch gaat bouwen of renoveren in een overstromingsgevoelig gebied omdat je weinig opties hebt, dan doe je dat best voorbereid en doordacht. Ook in andere gebieden met minder overstromingsgevaar, is het beter voorkomen dan genezen.
Bouwen in overstromingsgevoelig gebied
Heb je grondige renovatieplannen of start je een nieuwbouw, dan hou je best rekening met enkele principes van overstromingsveilig bouwen. Hoewel er veel afhankelijk is van lokale factoren, kan je deze richtlijnen altijd volgen bij het bouwen of verbouwen van een woning:
- Hou rekening met de hoogst gekende waterstanden uit het verleden. Zo kan je voor je woning het hoogste waterpeil bepalen. Maar hou ook rekening met klimaatverandering en veranderingen in het terrein. Sommige wijzigingen in je omgeving kunnen ook jouw woning beïnvloeden. Denk aan (toekomstige) bouwprojecten in je buurt bijvoorbeeld.
- Bekijk wat mogelijk is om je woning boven het geraamde hoogste overstromingspeil te brengen om de gevolgen bij een overstroming te beperken.
- Kan je je niet volledig tegen dat risico beschermen? Pas dan het concept van ‘dry proof’ bouwen toe (waterdicht maken) en in tweede instantie ‘wet proof’ (waterbestendig maken).
- Maak een lijst met alle bestaande of te voorziene openingen onder het geraamde overstromingspeil (+ 30 cm) en van hun afmetingen. Onderzoek of de openingen (potentiële instroompunten van water) in aantal en afmeting kunnen worden verminderd.
- Zoek alle minder zichtbare instroompunten zoals (afvoer)leidingen, ventilatieopeningen, kabeldoorgangen. Tijdens een overstroming kan een drukverschil in je afvoerleidingen bijvoorbeeld het water uit de toiletten doen stromen. Een vervelende situatie. Het is ook belangrijk om te controleren of de aftapkranen van reservoirs zoals stookolietanks voldoende hoog geplaatst zijn.
- Zorg ervoor dat al die grote en kleine openingen in je woning goed afgeschermd zijn. Als je één gaatje over het hoofd ziet, zal het water bij een overstroming zijn weg toch naar binnen vinden.
Tips die je vandaag al beschermen tegen overstromingen
Bij de renovatie van je huis of bij nieuwbouw kan je dus rekening houden met heel wat factoren die je huis wat waterbestendiger maken. Toch zijn er ook een aantal tips die je vandaag al kan toepassen. Een paar kleine aanpassingen in je huis of kleine voorzienigheden kunnen ook al zorgen voor een betere waterbestendigheid.
- Kies voor zo min mogelijk verharding in je tuin of terras en kies, als je toch een paadje of terrasje maakt, voor waterdoorlatende verhardingen.
- Maak waterdichte, aansluitende schotten om deuren, poorten en kelderopeningen af te sluiten. Hiervoor bestaan ook systemen op maat die je in enkele minuten opzet.
- Vul oude voegen op en dicht barsten en openingen in de buitenmuren. Heb je een woning met spouwmuren? Dicht de spouwgaten bij een overstroming dan tijdelijk af met een opvulmateriaal.
- Bescherm je muren. Behandel de onderste meter van de buitenmuur met een vochtwerende coating of membraan.
- Leg drempels aan tegen instromend water. Enkele strategische plaatsen: voor je inrit als je een ondergrondse garage hebt of in de buurt van een kelderopening.
- Heb je een stookolietank? Maak deze dan goed vast en dicht de openingen.
- Controleer ook regelmatig of je regenwaterpijpen, roosters en riolering niet verstopt zijn. Ook is het belangrijk om je dakbedekking en eventueel zinkwerk in goede staat te houden.
- Koop op voorhand zandzakjes aan. Bij noodweer stelt de brandweer deze ter beschikking, maar het kan geen kwaad om ze al in huis te hebben.
- Plaats alle uitrusting en goederen die je normaal gezien in de kelder bewaart (wasmachine, koelkast, verwarmingsketel, …) permanent op sokkels.
- Koop een waterpomp (met een lange afvoerslang) om het binnenkomende water weg te kunnen pompen. Voorzie ook laarzen, emmers en trekkers.
Meer weten over overstromingsveilig bouwen? Neem een kijkje in de brochure van de Vlaamse Milieumaatschappij (VMM) of lees meer over het thema overstromingen. Er is ook een wat technische fiche van VMM over het hoe en wat van een waterbestendige woning: Fiche - Een waterbestendige woning
