De Commissie Energie van het Vlaams Parlement discussieerde begin december over ondersteuning van energierenovaties. Onderwerp van het debat: hoe netbeheerder Fluvius renovaties kan prefinancieren. Dat er een grootschalig financieringsprogramma voor energetische renovaties op tafel ligt, is goed nieuws. Want een grote groep Vlamingen zal nooit over voldoende eigen middelen voor de renovatie van hun woning beschikken.
Benjamin Clarysse is beleidsmedewerker energie bij Bond Beter Leefmilieu vzw.
Energierenovaties terugbetalen via de energiefactuur
Sp.a lanceerde al in februari 2018 haar ‘paardenmiddel’-idee voor woningrenovatie: 6 miljard euro per jaar om op vijftien jaar tijd alle 2,5 miljoen Vlaamse woningen renoveren. Dat komt neer op maar liefst 150.000 per jaar tot 2035. Ze rekenen daarvoor op 40.000 euro voor een gemiddelde energierenovatie. Hun voorstel: dat netbeheerder Fluvius de renovatie voorfinanciert met leningen bij banken. Het geld wordt terugbetaald via de energiefactuur. Door de renovatie verbruikt een huis (veel) minder energie. Het uitgespaarde bedrag kan dan gaan naar de afbetaling van de lening.
Met zo’n systeem - ook wel derdepartijfinanciering genoemd - wordt al langer geëxperimenteerd. In het Gentse project Dampoort KnapT Op ontvingen 10 woningrenovaties voorfinanciering. Daarna kwam er navolging op iets grotere schaal: 500 noodkoopwoningen* per jaar kunnen een renteloze lening krijgen van maximaal 25.000 euro voor hun renovatie via een rollend fonds. Toch blijft dit een druppel op een hete plaat. In Vlaanderen zouden maar liefst 120.000 huizen of minstens 4 procent van ons woningpatrimonium in slechte staat zijn. Als we blijven renoveren aan het tempo van 500 woningen per jaar, zijn we 238 jaar bezig.
Behalve die noodkopers zijn er ook veel gezinnen die wel in een degelijke woning leven, maar toch niet in staat zijn om zelf of via een klassieke banklening hun energierenovatie te financieren. Ook voor hen is een prefinanciering en begeleiding nodig.
* ‘Noodkopers’ zijn mensen met een laag inkomen die noodgedwongen een goedkope woning kopen op de privémarkt, omdat ze geen sociale woning of betaalbare huurwoning vinden. Vaak scoren die woningen slecht op het gebied van veiligheid en energiezuinigheid.
De voordelen van Fluvius als prefinancierder
In het voorstel van sp.a krijgt Fluvius een bijkomende openbaredienstverplichting. Maar hier is niet iedereen het mee eens. Toch is het idee van ‘on-bill financing schemes’ lang niet zo gek. Het systeem is al meer dan dertig jaar in zwang in de VS en Canada en wordt nu ook in verschillende Europese landen onderzocht. Netbeheerders een rol geven kan verschillende voordelen opleveren.
- Eerst en vooral haalt Fluvius goedkoop geld op op de kapitaalmarkten door hun goede kredietwaardigheid.
- Ten tweede kan Fluvius als non-profit aan de kostprijs werken.
- Ten derde kan Fluvius het terugbetalingsschema bovendien opzetten met minimale administratieve en transactiekosten. Het nieuwe schema kan gemakkelijk ingepast worden in het bestaande systeem: het komt gewoon op je energiefactuur.
Belangrijk: koppel de lening aan het gebouw, niet aan de persoon
Als Fluvius de lening en terugbetaling dan koppelt aan de woning in plaats van aan de eigenaar of bewoner, winnen we nog een slag. Verhuizen of je woning verkopen levert dan geen extra administratiekosten op of betekent niet de lening voor de renovatie plots sneller moet afgelost worden.
Dat lost dan meteen ook het ‘split incentive’ probleem op, waar iedereen zijn tanden op stuk bijt: verhuurders investeren vaak niet in energiebesparende ingrepen, omdat het financiële voordeel daarvan bij de huurder terechtkomt. Het is de huurder die de energiefactuur betaalt.
Bij een on-bill-terugbetalingsschema die aan het gebouw gekoppeld wordt, gaat de prijs voor de huurder niet omhoog: bij rendabele investeringen kan de afbetaling zo gespreid worden dat de maandelijkse afbetaling gelijk of lager ligt dan het geld dat je uitspaart door minder te verbruiken. De verhuurder heeft het voordeel dat de investering een waardevermeerdering van zijn vastgoed oplevert.
Het rebound-effect
Toch moet er nog wat nagedacht worden. Want bij een energierenovatie zal de gasfactuur wel dalen, maar de elektriciteitsfactuur niet. En laat gas nu net goedkoop zijn in Vlaanderen, en elektriciteit duur. Veel experts zijn ook terecht bezorgd om het zogenaamde rebound-effect: in een slecht geïsoleerde woning beperken gezinnen sowieso de verwarming vaak tot een of twee kamers en staat de thermostaat laag. Wanneer de woning gerenoveerd is, staat de chauffage in de winter in het hele huis aan, en valt de theoretische besparing misschien tegen.
Laat dat debat maar komen
Fluvius heeft een cruciale rol in de energietransitie. De netbeheerder moet niet alleen zijn elektriciteitsnetten klaarmaken voor de massale uitrol van elektrische voertuigen en hernieuwbare energie, hij moet ook dringend werk maken van de omslag van aardgas naar groene warmte via warmtepompen en warmtenetten. Nu komt hij ook nog eens in de spotlights om de energetische renovaties van woningen vleugels te geven.
Hoe het publieke netbeheer voor een klimaatneutrale toekomst er moet uitzien, zou wel eens een van de belangrijkste energiediscussies van deze legislatuur kunnen zijn. Bring it on!
Dit artikel werd oorspronkelijk gepubliceerd via Bond Beter Leefmilieu vzw. Als eerste op de hoogte blijven van de opiniestukken van Benjamin Clarysse? Abonneer je op de BBL nieuwsbrief InZicht.
Advies en begeleiding
Advies nodig om zelf duurzaam te (ver)bouwen? Ga dan zeker langs bij bij jouw provinciale steunpunt voor duurzaam bouwen. Zij bieden onafhankelijk, professioneel advies - gratis, of aan een klein prijsje - bij alle aspecten van je verbouwing of bouwproject.
Download zeker ook de BENOvatiebrochure van het Vlaams Energieagentschap, die je stap voor stap door je renovatietraject loodst.
