Het klimaat verandert. Hete zomers drogen de grond uit, terwijl we de rest van het jaar geteisterd worden door korte maar intense stortbuien. Onze woningen en tuinen aanpassen, doen we best zo snel mogelijk. Verstandig omspringen met regenwater is de eerste stap.
Klimaatbestendig bouwen betekent dat je je woning voorziet op de hitte, droogte en wateroverlast waarmee we in de komende decennia zullen te kampen krijgen. De drie belangrijkste principes van klimaatbestendig bouwen zijn:
- regenwater opvangen en hergebruiken tegen droogte
- regenwater bufferen in opvangsystemen, via de tuin of via een groendak tegen wateroverlast
- zonwering plaatsen om de hitte buiten te houden
Regenwater opvangen is nodig. Drinkwater wordt alsmaar schaarser. We merken het amper, maar Vlaanderen scoort daarop niet beter dan bv. Spanje. We worstelen al jaren met lage grondwaterstanden en beterschap is niet in zicht. Er valt weliswaar meer water uit de lucht, maar dit op steeds kortere periodes. Daardoor krijgt het water geen tijd om geleidelijk in de bodem te dringen. Onze riolen voeren het overtollige water rechtstreeks af naar de waterlopen, en dus naar de zee. Wat kan jij doen? Klimaatbestendig bouwen betekent dat we onze woningen moeten voorzien op hitte, droogte en wateroverlast. De tuin en het opvangen van regenwater, spelen daarin een cruciale rol.
Stap 1: Regenwater opvangen en gebruiken
Regenwater opvangen en gebruiken is altijd een goed idee, natte of droge tijden. Bij extreem regenweer stroomt het opgevangen regenwater dan niet rechtstreeks naar het riool. Want wanneer de riolering overspoeld wordt, lopen straten, kelders en huizen onder. Of het rioolwater stroomt naar sloten en kanalen en veroorzaakt daar vissterfte.
In droge tijden gebruiken we het opgevangen regenwater - in plaats van drinkwater - om te wassen, spoelen of voor het besproeien van de tuin.
Om regenwater bij te houden heb je een opvangsysteem nodig. Meestal is dat een groot watervat in plastic of beton, dat in je kelder komt te staan of ondergronds in de tuin wordt begraven. Je dak vangt het regenwater op, waarna de regenpijp het vervoert naar de watertank. Het regenwater wordt opgepompt uit dit reservoir, en leidingen vervoeren het naar elke plek in je huis waar nodig: toiletten, wasmachine, buitenkraan,... Sinds kort zijn er ook toestellen op de markt die grijs water uit bad/douche en wasmachine zuiveren en hergebruiken in je woning.
Om te voorkomen dat het regenwater zich met drinkwater vermengt, loopt het regenwater verplicht door een apart leidingensysteem in je woning. Een extra buizennetwerk plaatsen vraagt om uitgebreide werken en blijkt vaak niet of slechts beperkt mogelijk in bestaande woningen. Maar met een eenvoudige regenton kom je ook al een heel eind. Een regenton wordt gewoon aangesloten op je regenbuis en vangt hemelwater op voor gebruik in de tuin.
Met een simpele regenton bespaar je al gauw enkele honderden liters drinkwater per jaar. We sproeien in onze tuin gemiddeld zo’n 1500 liter per jaar. Door de toenemende droogte zal dit getal enkel stijgen. Bovendien is regenwater ook nog eens beter voor je tuin: het bevat minder zouten en mineralen, wat je tuinplanten extra appreciëren.
Stap 2: Maak je tuin klimaatbestendig
In een regenwaterput of -ton belandt enkel het water vanop je dak. Ook je tuin heeft heel wat opvangcapaciteit, al kan je dat water niet zelf gebruiken. In je tuin draait het erom het regenwater zo goed mogelijk in de grond te laten insijpelen. Daar kan je je tuin op inrichten. Regenwater dat gewoon afvloeit naar het riool, is altijd de minst aantrekkelijke keuze.
beperk verharding
Water kan niet insijpelen door verharde oppervlakken. Tegels, terrassen, wandelpaden, tuinhuisjes, patio’s,… houden water tegen. Verhard je toch, dan is een korrelstructuur de beste keuze. Denk aan grind, schelpen, schors, e.d. Of laat een terras afwateren naar een vijver of stuk grond in plaats van naar het riool.
plant bomen
Als je er plaats voor hebt, plant dan bomen: ze zorgen voor een verkoelend effect en nemen enorm veel water op. Daarnaast zijn bomen op allerlei manieren goed voor het milieu.
waterpartijen
Vijvers, wadi’s en poelen zijn leuk om naar te kijken, maar slaan vooral ook veel water op en maken het beschikbaar voor dieren (vogeltjes, egeltjes, …). Bonus: waterlichamen nemen hitte op, dus je tuin blijft koeler.
hoogteverschillen
Met hoogteverschillen in je tuin kan je bepalen in welke richting het water moet weglopen, bv. weg van je huis. Daar kan het water blijven staan en infiltreren.
plant planten
Een gazon laat ook water door, maar heeft in tijden van droogte veel water nodig. Bovendien ziet een dor, vergeeld grasperk er niet zo aantrekkelijk uit. Kies daarom voor een bloemenveld of plant struiken aan. Die slaan water beter op. Een haag beschermt je privacy bv. even goed als een schutting. De wortels van een haag zorgen bovendien dat de bodem doorlatend blijft en het regenwater makkelijker infiltreert.
composteer
Als je de compost onder de aarde in je tuin mengt, voeg je voedingsstoffen toe en houdt de grond het water langer vast.
Stap 3: Laat je tuin wennen aan watertekort
De harde leerschool. Het zal de komende decennia nu eenmaal minder vaak langdurig regenen.
- Als je toch je gazon sproeit, sproei éénmaal per week een kwartier in plaats van elke dag 5 minuten. De wortels zullen in de droge tussenperiodes dieper groeien, op zoek naar water, wat je beplanting veerkrachtiger maakt.
- Planten en struiken water geven doe je liefst gericht, en dicht bij de wortels, bv. met een gieter.
- Geef liever 's ochtends water in plaats van 's avonds. 's Avonds blijven de planten langer nat, maar verhoogt de kans op schimmel. Sproeien overdag is een stuk minder efficiënt dan in de avond of de ochtend: het water verdampt en krijgt geen tijd om in de bodem te trekken.
En als je geen tuin hebt?
Niet iedereen heeft een tuin of kan regenwater opvangen. Toch zijn er nog enkele andere opties. Er zijn toestellen op de markt, zoals de Hydraloop, die het gebruikte bad-, douche- en wasmachinewater zuiveren en hergebruiken in het toilet.Vooral in appartementsgebouwen bewijst de Hydraloop zijn nut.
Heb je een plat of licht hellend dak? Dan is een groendak ook een interessante optie. Een groendak absorbeert en buffert water. De substraatlaag en de plantenwortels houden het water vast. Door verdamping keert het water weer terug in de atmosfeer of stroomt het water langzaam naar de riool. Afhankelijk van de opbouw en het type beplanting, wordt het riool zo makkelijk 70 procent minder belast. Bovendien vangt een groendak niet enkel water op, het biedt ook voedsel voor insecten en vogels en kan verkoelend werken in de zomer.
Stap 4: Zonwering plaatsen
Met de stijgende temperaturen is het belangrijk om het comfort binnenshuis te beschermen. Door goed werkende zonwering te plaatsen hou je de temperatuur binnen draaglijk zonder airconditioning. De meeste airconditioningsystemen slurpen namelijk energie, wat niet bevordelijk is in de strijd tegen klimaatverandering.
Zonwering werkt best aan de buitenkant van de woning. Witte gordijnen zullen bijvoorbeeld wel zonnestralen reflecteren, maar veel van die warmte zit dan al aan de binnenkant van het glas. Screens of andere vormen van zonwering plaats je dus best langs buiten.
Lees ook:
