Leen Peeters, ingenieur en oprichter van innovatie- en studiebureau Th!nk E, woont in een levend lab. Door technologische hoogstandjes te combineren met een slimme sturing en een stevige dosis gezond verstand, probeert ze van haar wijk een slimme buurt te maken: eentje waar energie wordt opgewekt, opgeslagen en collectief verbruikt, naargelang vraag en aanbod. Met vallen en opstaan: “Bij elke foutmelding klinkt hier gejuich in huis. Weer een nieuwe kans om stappen vooruit te zetten.”
Wie de woning van Leen bezoekt, vindt hier een waar paradijs op het vlak van technieken en slimme sturingen: batterijen, slimme sturingen, een buffervat voor warmteopslag, hoog-performante PVT-panelen, etc. Met haar studiebureau wil ze uittesten wat de toekomst ons brengt op het gebied van slimme technieken, en energiehuishouding en –opslag.
Wat is voor jou een slimme woning?
"Een slimme woning begint met een slim ontwerp. Een goed ontwerp weet niet enkel een goed evenwicht te vinden tussen evidente zaken zoals comfort, energiezuinigheid, betaalbaarheid, ruimtegebruik … Evenzeer worden er op een goede manier alle technieken geïntegreerd. Een belangrijk aspect is daarbij onderhoud. Ik stoor mij bijvoorbeeld aan ventilatietoestellen die zich bevinden op zolder. Dat is vragen om problemen. De kans dat de filters niet tijdig vervangen of gereinigd worden, is heel groot. Daardoor zal het verbruik een stuk hoger liggen. Daarom staat het ventilatietoestel hier naast de wasmachine. Terwijl ik wacht op het einde van de was, neem ik de tijd om de filters te reinigen."
Een slimme woning begint met een slim ontwerp.
Wat maakt een woning verder slim?
"Een goed ontwerp, een energiezuinige opbouw en gepaste technieken zijn de kern van een slimme woning. Maar je kunt nog verdere stappen zetten door ook na te denken over energieopslag en slimme sturingen. Helemaal interessant wordt het als een woning deel gaat uitmaken van een local energy community. Daar werken we aan in deze buurt."
Vertel?
"We evolueren naar een slim net (smart grid). Daar hebben we nood aan om hernieuwbare energie alle kansen te bieden, zodat we pieken en dalen in de elektriciteitsvraag kunnen managen, en de belasting op het net beter kunnen spreiden. Een slimme woning kan hierbij een ondersteunende rol spelen: door zelf energie op te wekken, energie op te slaan of op het juiste moment te verbruiken. Een woning kan die rol optimaal spelen als ze deel uitmaakt van een netwerk: een local energy community. In zekere zin is zo’n lokaal netwerk hier reeds werkzaam. Als de batterijen bij ons opgeladen zijn, verwittigen wij de buurt. Er zijn enkele bewoners met een elektrische wagen die hier dan gratis hun wagen kunnen laden aan de laadpaal. We proberen de energie te verbruiken wanneer ze beschikbaar is of op te slaan in onze stationaire batterijen, maar die opslagcapaciteit is beperkt."
Helemaal interessant wordt het als een woning deel gaat uitmaken van een local energy community. Daar werken we aan in deze buurt.
"Naast elektriciteit hebben we in de zomer ook vlug een overschot aan warm water. Op ons dak liggen eigen geassembleerde PVT-panelen. Dat zijn panelen die niet enkel elektriciteit maar ook warmte kunnen capteren, zoals bij een zonneboiler. Ook hier hebben we snel een overschot, waardoor we het teveel aan warmte moeten opslaan in onze zwemvijver. Ook dan geniet de buurt, en in het bijzonder de kinderen, erg van het gratis warme water. Alleen gaat het in de zomer al gauw boven de 35 graden en is het eerder een kwestie van ‘s nachts optimaal te laten afkoelen om overdag nog een koelend effect op de zonnepanelen te hebben."
Batterijen zijn pas interessant als ze deel uitmaken van een netwerk?
"De meerwaarde van een thuisbatterij is op dit moment voor de meeste gezinnen erg beperkt. Je hebt ze niet nodig. Door het principe van de terugdraaiende teller functioneert het net momenteel als een batterij. Maar ook voor het elektriciteitsnet zijn thuisbatterijen niet altijd interessant. Bij zonnige dagen zal de batterij vrij snel opgeladen zijn, reeds in de voormiddag, waardoor latere pieken niet opgevangen kunnen worden. Tenzij thuisbatterijen een doorgedreven sturing hebben, zie ik meer heil in buurtbatterijen in combinatie met lokale installaties en met intelligente sturing; zoals WKK’s, warmtepompen, en elektrische auto’s."
"Bovendien zijn batterijen duur. In tegenstelling tot sommigen denk ik niet dat de prijs voor een thuisopstelling nog spectaculair zal dalen zoals dat bij PV-panelen wel was. Niet enkel het batterijpack is van belang, maar ook de randapparatuur. Daarom is de vraag of particulieren wel moeten investeren in individuele batterijen. Misschien zetten we dat geld beter anders in. Buurtbatterijen lijken mij alleszins een efficiëntere investering."
Zijn er nog technieken die je weinig of minder zinvol acht?
"Ja, wij hebben in de tijd een wasmachine gekocht met slimme programmatie. Uit ervaring weet ik dat dat niet werkt. Je doet de was niet wanneer de zon schijnt, maar wanneer je tijd hebt. Het moment van wassen wordt volledig bepaald door je behoeften. Bovendien verbruikt de sturing continu extra energie. Je wasmachineverbruik zelf valt mee, tenzij je vaak op hoge temperatuur wast. Ik heb deze dan ook gedemonteerd."
Hoe ver gaat slim wonen voor jou?
"Slim wonen gaat niet enkel over batterijen of slimme meters. Het gaat om een systeemswitch, die het loutere elektriciteitsvraagstuk overstijgt. Ik geef even het voorbeeld van Zweden. In Zweden is de energievraag om 18 uur in verhouding een stuk lager dan bij ons.
Slim wonen gaat niet enkel over batterijen of slimme meters. Het gaat om een systeemswitch, die het loutere elektriciteitsvraagstuk overstijgt.
Waarom? De kwaliteit van de school- en bedrijfsmaaltijden zijn daar een stuk beter, waardoor Zweden het niet nodig achten om ’s avonds zoals de meeste Vlamingen nog massaal en uitvoerig aan het koken te gaan. Dit is gunstig voor het elektriciteitsnet. De grote piekvraag die wij ’s avonds kennen, hebben zij niet. Hoe we eten, hoe we ons vervoeren, hoe we wonen, hoe we werken, … Alles hangt met elkaar samen."
Zijn er nog andere heilige huisjes die mogen sneuvelen?
"Wij verwachten als samenleving dat wij altijd en onbeperkt toegang hebben tot elektriciteit. Is dit nodig? Als hernieuwbare energie de primaire energiebron wordt in de toekomst, is het maar de vraag of dit principe behouden moet blijven. Het is een eis met een groot prijskaartje. Prijsdifferentiatie, waarbij een hogere prijs geldt bij schaarste en een lagere bij overschotten, zal in de toekomst nodig zijn.
Wij verwachten als samenleving dat wij altijd en onbeperkt toegang hebben tot elektriciteit. Is dit nodig?
Een ander heilig huisje? Energietransitie kost geld. Het brengt veel op, maar voor individuen en veel bedrijven zal het geld kosten. Dat horen we niet graag. Hoe vaak wordt niet gezegd dat duurzame alternatieven niet meer mogen kosten dan anders? We leggen de norm te laag opdat iedereen er kan aan voldoen. Het is wat mij betreft perfect aanvaardbaar dat de meer begoede burgers en bedrijven de eerste stappen zetten. Innovatie is duur. Pas als het mainstream wordt, wordt het betaalbaar. Maak technologie sexy, dan wordt het gekocht door diegenen die het kunnen betalen. Hoe sneller en massaler die dat doen, hoe sneller het toegankelijk is voor iedereen. Denk aan wasmachines in de jaren 50, TV’s in die tijd ..."
Wat is de volgende stap?
"Mijn doel: ik wil in de slimste buurt van België wonen. Het straat als labo. Alle buurtbewoners zijn erg enthousiast om mee te werken aan een Local Energy Community. Zo rijden er in mijn buurt al wat elektrische voertuigen en draait er een WKK. Ik wil de meerwaarde van een buurtnetwerk tonen, maar vooral testen of het economisch rendabel is. Is het een meerwaarde voor het net, voor de buurt, voor de bewoners en wat kost het? Vragen die momenteel nog onbeantwoord blijven."
Wie zelf zijn woning duurzaam wil verbouwen of zijn verwarmingsinstallatie wil vervangen, kan altijd terecht bij de provinciale steunpunten voor gratis of betaalbaar (ver)bouwadvies. Download zeker ook de BENOvatiebrochure van het Vlaams Energieagentschap voor stap voor stap renovatieadvies.
Dit artikel maakt deel uit van een reeks artikels rond de slimme woning. “De slimme woning” is een project van Bond Beter Leefmilieu, EnergieID en Efika Engineering, gesteund door de provincie Vlaams-Brabant.
