Er wordt hard gewerkt aan de ontwikkeling van volledig hernieuwbare en circulaire bouwmaterialen. Beloftevolle nieuwkomer: mycelium. De chique naam voor schimmels, zwammen en paddenstoelen. Njam.
Mycelium als circulair bouwmateriaal
Mycelium, ofwel schimmeldraden, wordt gekweekt op afvalstromen. Afhankelijk van de mal, de zwam, de voeding, de bewerking en verschillende andere factoren, zijn onderzoekers er al in geslaagd om van mycelium allerlei bouw- en afwerkingsmaterialen te maken. Onder andere lijmstof voor vezelplaten, isolatie, bouwblokken, meubels, enz. Wanneer deze op de markt zullen komen is nog niet duidelijk.
Eigenlijk gaat het niet om de zwam zelf, maar om het fijndradig netwerk dat de zwamvruchten ondergronds met elkaar verbindt. Via dit netwerk, het mycelium dus, voedt de schimmel zich met nutriënten. Dit weefsel van schimmeldraden kan zich kilometers uitstrekken onder de bodem. Het goede nieuws: in gecontroleerde omstandigheden (niet in het bos) kan je de schimmeldraden min of meer laten groeien in de vorm die je wil, en daarna oogsten.
Mycelium: zo hard of flexibel als je wil
En dat is exact waar verschillende internationale onderzoeksteams mee bezig zijn: schimmeldraden laten groeien in voorgevormde mallen. Door met verschillende factoren te spelen - het type zwam, de voedingsstof, de temperatuur, de hoeveelheid licht, de groeitijd, de vochtigheidsgraad, etc. - beïnvloeden ze de structuur, densiteit en fysieke eigenschappen van het materiaal. Lang hoef je er bovendien niet op te wachten: mycelium groeit exponentieel, naargelang de beschikbare ruimte en hoeveelheid voeding. Daar is onze frigo het beste bewijs van.
Bouwmateriaal gemaakt van afval
Die voeding is bovendien één van de belangrijkste redenen waarom mycelium zoveel aandacht krijgt. Schimmel is geen kieskeurige eter. Ze voedt zich met zaagsel, graankaf, koffiegruis, de kolven van maïs, papierpulp, etc. Afval dus. Doordat het materiaal ook biologisch afbreekbaar is, mag mycelium zich een schoolvoorbeeld van een circulair materiaal noemen. Al hoef je niet bang te zijn dat je huis of meubels weg schimmelen: door het een tijdje te verhitten op 80° Celsius wordt het materiaal inert. Dat wil zeggen: chemisch inactief. Daardoor zijn de bouwblokken die op termijn van mycelium gemaakt kunnen worden bestand tegen weersomstandigheden, schimmel, water en zelfs tegen brand.
Toepassingen van mycelium als bouwmateriaal
Onderzoek naar mycelium staat al verder dan je op het eerste zicht zou vermoeden. Zwammen kan je in principe laten groeien in elke vorm die je wil, dus stapten de ontwikkelaars al snel over van leer naar meubels, thermisch en akoestisch isolatiemateriaal, de lijmstof in houtvezelplaten, tot zelfs heuse bouwblokken. In theorie kunnen er al gebouwen opgetrokken worden uit paddenstoelenbakstenen.
Waarom zijn er dan nog geen schimmelkoten?
In de praktijk ligt het moeilijker. In veel gebieden over de wereld moeten bouwmaterialen bestand zijn tegen aardbevingen. Of tegen tornado’s. Bouwmaterialen worden dus jaren- en jarenlang aan allerlei uitgebreide testen en proeven onderworpen. Het moet veilig zijn. Als afwerkings- of isolatiemateriaal kan mycelium al dienen. Onder het Tours & Taxis gebouw in Brussel worden bijvoorbeeld lampen gekweekt van oesterzwammen. De kans dat we heel binnenkort ook appartementsgebouwen van schimmel neerpoten is klein. Maar op termijn: wie weet.
Dit artikel kadert binnen het project C-bouwers, en werd gerealiseerd met de steun van de provincie Vlaams-Brabant.
Advies en begeleiding
Advies nodig om zelf duurzaam te (ver)bouwen? Ga dan zeker langs bij bij jouw provinciale steunpunt voor duurzaam bouwen. Zij bieden onafhankelijk, professioneel advies - gratis, of aan een klein prijsje - bij alle aspecten van je verbouwing of bouwproject.
Download zeker ook de BENOvatiebrochure van het Vlaams Energieagentschap, die je stap voor stap door je renovatietraject loodst.
