Al het onderzoek wijst één kant op: mensen zijn niet alleen gezonder, maar ook gelukkiger in een groene omgeving. En als je die goed inricht, met schuil- en nestplekken, met inheems groen, dan helpen we ook de vogels, egels, vlinders, bijen en nog veel meer wilde dieren. ‘Natuurinclusief’ heet dat. Wij vroegen Julie Van Houtryve van Vogelbescherming Vlaanderen om meer uitleg rond dit thema.
Natuurinclusief bouwen is ook diervriendelijk bouwen, maar het helpt tegelijk ook de biodiversiteit vooruit. Waar ligt de focus?
Julie: “Natuurinclusief bouwen draait om een goede plek voorzien voor wilde dieren: zoogdieren, vogels, maar ook insecten zoals vlinders en bijen. Toch is het veel breder dan dat: als je natuurinclusief bouwt, dan heeft dat ook heel veel andere voordelen. Je omgeving wordt groener en daardoor ook klimaatbestendiger, het biedt verkoeling, en je maakt een plekje voor veel soorten leven.”
Nestkastje voor vogels
Is natuurinclusief bouwen vandaag noodzakelijk?
“Absoluut. Sinds 2007 is het aantal huismussen in Vlaanderen met 42% afgenomen. In Europa zien we ook dat de biodiversiteit met grote sprongen afneemt. Alles wordt dichtgebouwd, en we hebben veel minder groen in de bebouwde omgeving. De habitat van vlinders en bijen wordt steeds kleiner door verharding. Padden en salamanders verdwijnen. Het probleem voor vogels en vleermuizen is dat ze steeds moeilijker nest- en slaapplaatsen vinden. We hebben veel minder struiken en bomen waarin ze kunnen leven, en de woningen zijn ook anders dan vroeger: waar er vroeger nog spleten en kieren en gaten waren waarin vogels en andere wilde dieren zich konden nestelen, worden woningen nu hermetisch en strak dichtgemetst. Natuurlijk moeten we onze huizen energiezuinig bouwen, maar er zijn mogelijkheden om toch plaats te maken voor wilde dieren.”
Een speciale inbouwsteen voor kleine vogels.
Hoe pak je dit aan?
“Allereerst is het belangrijk je ingrepen af te stemmen op de soorten die rondom jou leven en op het broedseizoen. Het heeft geen zin om een broedplaats te voorzien voor zwaluwen als die er helemaal niet zijn en het is wettelijk verboden om wilde dieren (alsook hun nesten en jongen) tijdens het broedseizoen te verstoren of vernielen. Je kan altijd advies vragen aan een lokale expert of natuurwerkgroep of waarnemingen.be raadplegen.”
“Er zijn veel dingen die je zelf kan doen, maar het varieert per omgeving wat de beste strategie is. Daarom spreken we soms van een ‘basiskwaliteit natuur’ die alle wilde dieren kan dienen (groen en water) en meer specifieke voorzieningen: inbouwstenen voor vleermuizen, of speciale dakpannen voor huismussen. Muurplanten zijn gebaat bij het gebruik van kalkhoudende mortel, en door slim om te gaan met verlichting en glasramen kunnen veel negatieve effecten op dieren worden voorkomen.”
Ingrepen aan het gebouw
- Nestplaatsen: er bestaan veel (esthetische) oplossingen om nestplaatsen te voorzien voor dieren. Je kan bij het ontwerp van je woning al nadenken over ingebouwde neststenen. Dit zijn stenen die een reguliere baksteen vervangen maar wel geschikt zijn voor vogels om te broeden. Als je dit niet in je ontwerp hebt opgenomen, kan je kiezen voor nestkastjes. Vivara heeft een ruim aanbod nestkastjes bijvoorbeeld.
- Aangepaste architectuur en structuren (spouwmuren, isolatie, ramen, verlichting, …)
Rond het huis
- Groen: zorg voor genoeg groen in je tuin met planten, struiken, bloemen en bomen. Heb je geen tuin? Dan is een geveltuin of een daktuin ook een goede oplossing! Groendaken hebben een enorm potentieel omdat ze zorgen voor voedsel, schuilgelegenheid en broedplaatsen voor verschillende dieren. Kies altijd voor inheemse planten, bomen en struiken. Weet je niet goed hoe je daarmee moet starten? Vraag dan advies aan een tuinranger. Zij bieden trouwens ook goed tuinadvies per diersoort. Zo weet je precies welke aanpassingen je kan voorzien voor welke dieren.
- Voedersystemen: dieren eten hun voedsel op verschillende manieren. Bekijk welke dieren er in jouw omgeving wonen, en pas je systemen op hen aan.
- Water: voorzie een waterbron. Dat kan iets kleins zijn zoals een waterschaaltje, maar je kan ook resoluut gaan voor een wadi of ondiep vijvertje.
Al eens gedacht aan een vlinderkastje in je tuin?
Hebben deze ingrepen een grote impact op de biodiversiteit in een stad of gemeente?
“Als je bedenkt dat 12% van de totale oppervlakte van Vlaanderen bestaat uit tuinen, dan weet je dat dat een gigantische impact kan hebben. Als je daar het potentieel van groendaken en geveltuinen bij optelt, dan zit je echt aan een grote oppervlakte. Maar het volstaat niet om te hopen dat iedereen individueel zijn tuin of dak natuurinclusief gaat maken. Steden en gemeenten moeten dit ook ondersteunen en de juiste omstandigheden creëren zodat we samen kunnen vergroenen. Ze moeten zelf ook het juiste voorbeeld geven door bijvoorbeeld straten te vergroenen en versnippering tegen te gaan.”
Wat zijn de voordelen van natuurinclusief bouwen?
“Natuurinclusief bouwen zorgt voor meer biodiversiteit: meer zingende merels in de wijk, meer bijen die de appelboom bestuiven, en meer gezonde koolmeesjes in het nestkastje aan de muur. Het zorgt voor leven en veel verschillende soorten dieren die je huis omringen.”
“Dieren zorgen ervoor dat er insecten gegeten worden, en je zal veel minder snel last hebben van insectenplagen. Ze creëren een evenwicht in je omgeving. Wist je trouwens dat het wetenschappelijk bewezen is dat mensen zich gelukkiger voelen als ze vogels horen fluiten?”
“Door meer groen aan te leggen voor dieren, heb je ook meteen een oplossing tegen hittestress en wateroverlast. Planten en struiken zorgen voor wateropname, en verkoelen de omgeving. Stenen gebouwen daarentegen houden warmte vast. Dit is ook problematisch voor dieren in kieren en gaten: de temperatuur loopt in de zomer zo hoog op dat vogels soms uit hun nestjes springen.”
“Bovendien zijn natuurinclusieve aanpassingen een goede investering. De aanwezigheid van groen en blauw in de directe omgeving verhoogt de waarde van huizen met 4 tot 15% afhankelijk van de lokale omstandigheden. Wil je investeren in een natuurinclusieve woning? Dan is nu het moment. We zitten midden in een renovatiegolf, en klimaatvriendelijke aanpassingen worden beloond met premies.”
Door natuurinclusief te bouwen, help je dieren in je omgeving.
Zijn duurzaam bouwen en natuurinclusief bouwen met elkaar verbonden?
“Natuurinclusief bouwen is zeker een deel van duurzaam bouwen. Bouwen met natuurlijke materialen, compact wonen en circulaire ontwerpen dragen allemaal bij tot een gezondere leefomgeving en minder negatieve impact op wilde dieren. Lijnrecht daartegenover staat bouwen met petrochemische materialen: die kunnen erg schadelijk zijn voor dieren. In Nederland is er zelfs onderzoek geweest naar spouwmuurisolatie met eps-korreltjes. Vogels komen daardoor vast te zitten en andere dieren worden verstikt door deze bolletjes. Gezonde materialen gebruiken en de manier waarop is dus zeker belangrijk.”
Samen met andere organisaties uit de natuur- en milieusector en architectuurwereld (Faunahuis, BBL, Murmuur, VIBE, Ministerie voor Natuur, ...) verkent Vogelbescherming Vlaanderen de knelpunten en mogelijkheden voor natuurinclusief bouwen in Vlaanderen.
Meer weten over wilde dieren om en rond je huis? Schrijf je in op de nieuwsbrief van Vogelbescherming Vlaanderen en volg hen op sociale media!