Circulair bouwen zit in de lift. Maar hoe begin je er aan? Wat zijn de juiste strategieën, en welk bouwproducten of diensten zijn er op de markt? C-bouwers helpt je met die vragen. Stijn Brancart, specialist circulair bouwen bij VIBE, gidst je doorheen het platform.
C-bouwers
C-bouwers is een platform voor al wie geïnteresseerd is in circulair bouwen en de principes ervan wil omzetten naar de praktijk. Je vindt er een databank met circulaire producten en diensten, maar ook handige leerlessen en praktijkverhalen. Via laagdrempelige informatie en goede voorbeelden krijgen bezoekers ondersteuning om goede keuzes te maken in hun eigen bouwproject.
Circulair bouwen
Circulair bouwen: dat is zoveel mogelijk materiaalkringlopen sluiten om verspilling tegen te gaan. Een waardevol product redden van de afvalberg spaart grondstoffen en energie uit. Welke strategieën je daarvoor best gebruikt is niet eenduidig. Welke bouwproducten of -oplossingen de geschikte keuze zijn, hangt af van een heleboel randvoorwaarden, niet in het minst van de context waarin ze worden toegepast. Gebouwdelen die regelmatige en snelle aanpassingen vereisen, zijn niet te vergelijken met pakweg een gebouwstructuur die lang ongewijzigd blijft.
Productdatabank
De productdatabank van C-bouwers bevat een reeks bouwproducten met circulaire kwaliteiten die vandaag al op de markt zijn. Zowel innovatieve als ingeburgerde en beproefde producten. Circulaire diensten zitten in een afzonderlijke databank. Het kan bijvoorbeeld gaan om bedrijven die ondersteuning bieden bij het verzamelen en hergebruiken van afgedankte producten of die tweedehands bouwmaterialen aanbieden.
Een bouwproduct of bouwdienst selecteer je aan de hand van kwalitatieve kenmerken, zonder score of onderlinge vergelijking. Ze kunnen betrekking hebben op het materiaal, een component, maar ook op bijvoorbeeld gekoppelde circulaire diensten. Zo vind je er producten uit hernieuwbare grondstoffen en biologisch afbreekbare materialen, of producten waarvan je de componenten eenvoudig kan hergebruiken en waarop een terugkoopgarantie geldt.
Producten kiezen
Van draagstructuren tot wandafwerking: voor zowat alle bouwtoepassingen kan je wel een variant vinden die meer circulaire kwaliteiten heeft dan de 'traditionele' oplossingen. Zo kunnen met leem gemetselde leemstenen – de ongebakken variant van de baksteen – aan het einde van hun levensduur bewerkt worden tot nieuwe leemstenen met dezelfde of een andere vorm. Iets wat je van baksteen niet kan zeggen.
Voor verschillende toepassingen heb je vaak meerdere mogelijkheden, maar geen enkel product zal tegemoet komen aan alle circulaire strategieën. In de meeste gevallen zal er ook niet één ‘beste’ oplossing zijn. Het meest geschikte product is ook niet noodzakelijk datgene dat aan de meeste criteria voldoet, maar wel hetgeen waarvan de eigenschappen het best bij jouw project en ambities aansluiten.
Stijn Brancart van het Vlaams Instituut voor Bio-Ecologisch Bouwen en Wonen (VIBE) was betrokken bij het ontwerp van de databank en legt uit wat je er nog van mag verwachten.
Hoe gebeurde de selectie van de producten en diensten die vandaag al in de databank zitten? Maakten jullie zelf een selectie om daarna de fabrikanten te contacteren?
Stijn Brancart: "De laatste jaren hebben we via verschillende projecten en activiteiten contacten gelegd en informatie verzameld over circulaire bouwproducten. De voorbije twee jaar werkten we een tentoonstelling uit voor Batibouw, daarvoor deden we telkens een oproep. We hebben dus in eerste instantie zelf een databank uitgebouwd en op basis daarvan een eerste selectie gemaakt. Maar we zijn nog altijd bezig met de website aan te vullen, er komen de komende maanden nog heel wat producten bij."
Hoe gebeurt de aanmelding van nieuwe producten en diensten? Kan iedereen die weet heeft van circulaire producten en diensten deze aanmelden?
Stijn: "Al wie interessante producten kent of produceert, kan dat zeker melden. Die voegen we dan aan onze lijst toe. We werken aan een aanmeldingssysteem om dat wat vlotter te laten verlopen, maar focussen nu even op de lange lijst die we zelf al verzamelden."
Wat zijn de voorwaarden om een product of dienst aan de databank toe te voegen?
Stijn: "Elk product moet aantoonbare kwaliteiten hebben die de circulaire bouweconomie bevorderen en daarmee verder gaan dan business as usual. Concreet wil dat zeggen dat het minstens aan één van de belangrijkste criteria moet voldoen (hergebruikt, omkeerbaar, biologisch afbreekbaar, upcyclebaar, gerecycleerd). Producten die schadelijk zijn voor de gezondheid weren we uiteraard sowieso. Voor de diensten zijn die criteria minder van toepassing, maar kijken we voornamelijk naar initiatieven die hergebruik op een heel concrete manier ondersteunen. Voorlopig beperken we dat tot diensten die betrekking hebben op bouwproducten, zoals platformen voor tweedehands verkoop."
Welk vernieuwend of verrassend product of dienst vind je zelf de moeite waard om onder de aandacht te brengen? Iets waar mensen niet meteen aan denken?
Stijn: "Ik was zelf aangenaam verrast toen ik enkele jaren geleden kennismaakte met schelpen als bouwmateriaal. Die kunnen erg nuttig zijn, bijvoorbeeld als vloerisolatie. Ze zijn biologisch afbreekbaar en omdat ze los geplaatst worden, kunnen ze ook gemakkelijk weer weggenomen en hergebruikt worden. Ze worden niet bewerkt of behandeld, na gebruik kunnen ze dus ook weer de natuur in. Het is belangrijk om ook de biologische cyclus op termijn weer te sluiten."
"Op het vlak van diensten verwacht ik veel van initiatieven die inzetten op hergebruik van materialen. We kunnen immers niet enkel naar de toekomst kijken, we zitten ook met een historische berg aan potentieel waardevolle materialen. Rotor DC en Opalis raken stilaan bekend, maar er zijn ook andere organisaties. NNOF werkt bijvoorbeeld heel gericht met kantoormeubilair. Je kan er jouw oude meubelen binnenbrengen en zij knappen ze op en transformeren ze tot moderne stukken."
Evelien Willaert
Het platform C-Bouwers is een initiatief van Bond Beter Leefmilieu, VIBE, BAS Bouwen, Dialoog en VUB Architectural Engineering. Het bundelt informatie en leerlessen uit de projecten C-Bouwers, met de steun van Provincie Vlaams-Brabant, en C-Bouwers Pro, gesubsidieerd door Vlaanderen Circulair en VLAIO.
https://www.c-bouwers.be
Dit is een verkort artikel dat eerder verscheen in ecologisch magazine De Koevoet. Al 30 jaar lang is duurzaam bouwen en wonen een kernthema. Vraag je gratis proefnummer aan via www.dialoog.be/dekoevoet
