Is PUR/PIR ongezond en slecht voor het milieu?

PUR (polyurethaan) en PIR (polyisocyanuraat) isolatie zijn twee van de meest populaire isolatiematerialen op de markt. De lage lambda-waarde en het hippe alu-laagje aan de buitenzijde overtuigen heel wat bouwers om hun woning er mee in te pakken. In groene kringen worden PUR en broertje PIR echter vaak verguisd. De materialen zouden ongezond en milieu-onvriendelijk zijn… Terecht of niet?

Ons advies

PUR en gelijkaardige isolatiematerialen zoals PIR hebben goede lambda-waardes. Ze isoleren erg goed. Maar het is geen circulair isolatiemateriaal en maakt recyclage moeilijk. Zeker vloerisolatie in gespoten PUR stapelt de nadelen op. De milieuwinst is erg laag en er zijn mogelijke gezondheidsrisico’s wanneer men nonchalant omspringt met de procedures.

Wat is PUR/PIR isolatie?

PUR isolatie is een zogenaamd copolymeer dat gevormd wordt door isocyanaten en alcoholgroepen. Het resultaat is een soort hard schuim, dat ook in vloeibare vorm gespoten kan worden, waarna het gaat uitharden. PIR is een vergelijkbaar materiaal met een iets andere samenstelling, en presteert qua thermische isolatie zelfs nog iets beter dan PUR. PUR verschijnt in verschillende vormen op de markt: als platen, maar ook als gespoten PUR in vloerisolatie en spouwmuren. Je kan PUR zelfs op de kop tikken als spuitbus in de zelfbouwmarkt.

Is PUR ongezond?

De meningen over of PUR en al dan niet schadelijk is voor de gezondheid zijn verdeeld. Feit is dat bij het uitharden van het schuim wel degelijk gevaarlijke stoffen (isocyanaten) vrijkomen. Dit geldt dus zowel bij het spuiten van PUR als bij de productie van de platen. Deze isocyanaten kunnen erg irriterend zijn voor de huid, ogen, longen en slijmvliezen. Vandaar dat professionele PUR-plaatsers altijd beschermende kledij en mondmaskers dragen, en dat je na het isoleren met gespoten PUR enkele dagen je huis niet in mag. Ook wanneer je zelf PUR spuit met behulp van een spuitbus komen deze stoffen vrij, zij het in minder grote hoeveelheden. Neem dus steeds gepaste voorzorgsmaatregelen. Eenmaal het polyurethaanschuim volledig uitgehard is komen er normaal gezien geen stoffen meer vrij die schadelijk zijn voor de gezondheid. 

Hoewel PUR en PIR isolatie niet erg brandbaar zijn (brandklasse B) blijf je toch beter uit de buurt als er toch brand uitbreekt. Bij verbranding van dit isolatiemateriaal ontstaat er namelijk een zeer giftige, dikke damp van blauwzuur en koolmonoxide. Gezond kan je het goedje dus niet bepaald noemen, al mogen er bij een goede plaatsing in een normale situatie geen gezondheidsrisico’s optreden.

Bron: LNE.be

Is PUR milieuvriendelijk? 

Hoewel PUR en PIR van petro-chemische oorsprong zijn, worden ze in de milieuklassificatie van NIBE (Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie) als duurzaam beschouwd. PUR en PIR platen krijgen een classificatie 2B mee (Klasse 1 is de beste milieukeuze). Hiermee scoren ze beter dan heel wat ecologische isolatiematerialen. Duidelijk in het voordeel van PUR en PIR spreekt de sterke lambda-waarde, terwijl ecologische isolatiematerialen bij het kweken/groeien vaak heel wat landgebruik vragen. Toch blijven PIR en PUR isolatie milieubelastende isolatiematerialen. Bij de productie ervan wordt er namelijk veel energie gebruikt en worden schaarse grondstoffen aangewend. Bovendien komt het materiaal na zijn levensduur op de hoop chemisch afval terecht. 

Vanuit het standpunt van circulair bouwen zijn PUR en PIR te mijden. Aangezien PUR-schuim plakt aan alles waar je het tegen spuit en niet te scheiden valt van de drager, komen al die bouwmaterialen óók op de stapel chemisch afval terecht. Een circulair bouwmateriaal is het dus zeker niet.

Is vloerisolatie in gespoten PUR milieuvriendelijk?

Gespoten PUR scoort daarentegen veel lager in de NIBE-classificatie, en krijgt de classificatie 4C (wat ronduit slecht is).  Bij het plaatsen van vloerisolatie in gespoten PUR wordt het isolatiemateriaal gemengd met zogenaamde HFK’s, of fluorkoolwaterstoffen. Dit zijn broeikasgassen die tussen de 800 en 3200 keer sterker zijn dan CO2. Hierdoor duurt het voor PUR isolatie tot wel 16 jaar voor de milieubelasting gecompenseerd is door de energiewinst, terwijl dit kantelpunt bij alternatieve (ecologische) isolatiematerialen doorgaans al na 2 jaar bereikt wordt. Op termijn worden deze HFK’s mogelijk vervangen door minder milieubelastende HFO’s, maar de totale rekensom van PUR isolatiemateriaal blijft helaas negatief. 

Bron: milieu-centraal.nl

Zijn PUR-isolatieplaten milieuvriendelijk?

PUR-platen kunnen op iets meer genade rekenen dan de vloerisolatie in gespoten PUR. De platen worden in fabrieken gefabriceerd, onder gecontroleerde omstandigheden. Bovendien zijn ze al uitgehard en dus relatief onschadelijk, tenzij ze verwarmd worden (bv. in geval van brand). Ook bij het versnijden/verzagen van de platen kunnen nog schadelijke gassen vrijkomen, dus opgelet bij het plaatsen. Feit blijft dat ook PUR-platen van petrochemische oorsprong zijn, moeilijk recycleerbaar blijven, en dus minder goed scoren op vlak van milieuvriendelijkheid en herbruikbaarheid dan hun hergroeibare, ecologische alternatieven.

Is PUR-schuim in spuitbus milieuvriendelijk?

In tegenstelling tot gespoten PUR voor vloerisolatie bevatten spuitbussen met PUR-schuim doorgaans geen HFK’s. De fabricatie, samenstelling en recyclage van het schuim blijft daarentegen bijzonder milieubelastend. Ook voor moeilijk bereikbare ruimtes zijn talrijke ecologische alternatieven voorhanden, zoals papiervlokken, perliet, geëxpandeerde glaskorrels van gerecycleerd glas, textielvlokken, rots- of glaswolvlokken. 

Conclusie

Hoewel de lambdawaarden van PIR en PUR-isolatie een iets efficiëntere energiebesparing aangeven dan alternatieve isolatiematerialen (zie onderstaande tabel) wordt dit effect teniet gedaan door een milieubelastend productieproces, mogelijke gezondheidsrisico’s bij de plaatsing, ernstige milieuverontreiniging in geval van brand, en een moeilijk recyclageproces. Vooral vloerisolatie in gespoten PUR blijkt absoluut te vermijden. Wie ecologisch wil renoveren of bouwen kiest beter één van de talrijke andere, groenere isolatiematerialen.

Wens je meer informatie over isolatiematerialen en hoe ze te plaatsen, maak dan zeker een afspraak met een provinciaal Steunpunt duurzaam bouwen en wonen. Zij kunnen je - gratis of voor een klein prijsje - begeleiden bij je bouwkeuzes en voorzien van professioneel advies.

Om meer te weten te komen over BENOveren kan je altijd de brochure downloaden.