Dorien woont in een aangepaste woning in hartje Leuven. Door een spierziekte zit ze in een rolstoel, maar haar woning is perfect toegankelijk en helemaal op haar maat gemaakt. Zelf heeft Dorien veel kennis rond toegankelijk bouwen, en ze weet uit ervaring dat toegankelijk bouwen voor iedereen een goede keuze is. We gingen op bezoek om te kijken hoe zij haar bouwproject heeft aangepakt als persoon in een rolstoel.
Zijn er al veel architecten die bezig zijn met toegankelijk wonen?
Dorien: “Over het algemeen zijn er niet veel architecten die al bezig zijn met levenslang en toegankelijk wonen. Nochtans is het een groeiend thema: we denken na over hoe we oud willen worden, over hoe we verzorgd willen worden. Thuiszorg is dan steeds vaker het antwoord. Maar als je zo lang mogelijk thuis wil wonen, dan moet je woning daar ook op voorzien zijn. Je denkt er liever niet aan dat je ooit oud of hulpbehoevend gaat zijn, maar als dat moment komt, dan is het goed dat er al voorzieningen zijn.”
Je kan al kiezen voor een universele basis zonder grote meerkost, en later nog specifieke aanpassingen doen.
Dorien geeft ook rondleidingen in haar woning zodat anderen meer te weten komen over toegankelijk (ver)bouwen. Van premies tot bouwkundige ingrepen: Dorien helpt je op weg.
“Omdat ik al advies gaf voor publieke ruimtes en gebouwen, was het voor mij geen lange zoektocht naar een architect. Ik ben heel snel uitgekomen bij FullScale architecten, maar ik ken bijvoorbeeld ook een architecte die zelf een beperking heeft. De relatie met je architect moet vooral goed zitten, en je moet samen kunnen nadenken over de toekomst.”
Is een toegankelijke opbouw haalbaar in elke woning?
“Ja hoor. Ik woon zelf in een goed uitgeruste woning, specifiek op mijn maat. Maar je kan zelf elementen kiezen die voor jou interessant zijn. Het is perfect mogelijk om al te kiezen voor brede deuren en draaicirkels. Ook kan je al bekabeling leggen om domotica in de toekomst mogelijk te maken. Met domotica kan je bijvoorbeeld je lampen laten werken op sensoren of de verwarming automatisch laten opspringen. Dat geeft geen grote meerprijs bij het (ver)bouwen van je woning, maar bespaart je een hoop kosten en werk als je het later niet meer moet aanpassen.”
“Als je je woning op maat wil ontwerpen, dan kost dat natuurlijk geld. De subsidies voor personen met een handicap zijn er wel, maar enkel als je kan aantonen dat je er op dat moment nood aan hebt. Het systeem is nog niet zo ver dat je premies krijgt om je woning toegankelijk te maken voor de toekomst. Je kan dus geen premies krijgen voor een lift of aangepaste badkamer als je daar nog geen nood aan hebt. Dat is jammer, maar je kan dus al kiezen voor een universele basis zonder grote meerkost, en later nog specifieke aanpassingen doen.”
Gezellig, modern, energiezuinig én rolstoelvriendelijk.
Als er geen goede basis is, moet je bricoleren en bricoleren kost geld.”
Is het makkelijk om premies voor specifieke aanpassingen aan te vragen?
“Helaas niet. Ik geef zelf ondersteuning aan mensen om subsidies en premies aan te vragen. Vaak is het zo dat mensen voor premies rond handicap een hele berg papierwerk moeten indienen, en dat is niet altijd even gemakkelijk als je letterlijk beperkt wordt door je lichaam. Je moet enorm veel argumentatie aanleveren, je moet facturen, betalingsbewijzen en attesten kunnen verzamelen en opsturen. Soms loopt dat op tot documenten van 100 pagina’s. Veel mensen met een beperking haken af omwille van de moeilijkheid, en lopen zo veel geld mis voor zaken die eigenlijk de basis zijn voor een comfortabel leven.”
Een universele, toegankelijke basis voor iedereen en de juiste specifieke aanpassingen zijn dus belangrijk in een woning. Welke aanpassingen heb jij laten doen aan je woning om het leven makkelijker te maken voor jou als rolstoelgebruiker?
“We zijn begonnen met de vraag “wat heb ik nodig?” Samen met de architect stelden we twee lijsten op: een lijst met handelingen en een lijst met basisbehoeften en wensen."
"De lijst met handelingen ging over vragen zoals: “Wat heb ik absoluut nodig om te kunnen leven? Hoe ga ik mij verplaatsen? Hoe ga ik mij kunnen douchen? Hoe kan ik koken? Hoe geraak ik in mijn bed?” Die handelingen zijn erg belangrijk om een functionele indeling van je huis te krijgen."
"Ik had daarnaast nog enkele basisprincipes die ik erg belangrijk vind: privacy, huiselijkheid, een lichte woning, de mogelijkheid om buiten te komen en genoeg warmte in elke kamer. Ook hebben we op de kleine details gelet: het raam van mijn slaapkamer is extra laag gemaakt, zodat ik nog steeds naar buiten kan kijken als ik voor langere tijd in bed moet liggen. Er is gekozen voor doorzichtige railings zodat er overal voor mij doorkijk is. Er is een connectie tussen de gelijkvloers en de eerste verdieping zodat ik altijd kan roepen naar zorgkundigen als er iets zou zijn. Maar dat alles onder één voorwaarde: dat het echt een gezellig en mooi huis werd. Al te vaak denken mensen dat een aangepaste woning voor een rolstoelgebruiker klinisch is. Dat wou ik absoluut vermijden.”
De rijwoning van Dorien heeft drie verdiepingen. "Het is een stereotiep beeld dat mensen met een handicap enkel op de gelijkvloers kunnen wonen."
Je huis is helemaal op jouw maat. Zijn er ook een aantal elementen die handig zijn voor iedereen?
“Er is een verschil tussen aanpassingen voor jouw specifieke noden en je woning toegankelijk maken. Bij het eerste neem je beslissingen die heel specifiek in jouw noden voorzien. Bij levenslang wonen kijk je eerder naar structurele ingrepen die goed zijn voor iedereen, in elke situatie. Zet geen drempels en geen onnodige trapjes, let op de breedte van de deuren, doorgangen, de badkamer en keuken - maak het ruimer dan wat je op dat moment nodig hebt - en zorg voor opties naar de toekomst toe. Voorzie bijvoorbeeld voldoende stopcontacten, ook op bv. 50 cm hoogte zodat je er aan kan als je niet meer kan bukken. Voorzie een wasbak die je kan bereiken met een rolstoel, zorg voor voldoende stabiele muren zodat je altijd nog leuningen kan plaatsen. Zo heb je een goede basis: niet storend als je mobiel bent, noodzakelijk als je te maken krijgt met een beperking of minder mobiel wordt. Nadien kunnen er altijd nog aanpassingen gebeuren. Als je achteraf moet gaan bijsturen, dan kost het je altijd meer. Je kan niet meer tot het maximale gaan. Als je structuur er niet is, moet je bricoleren en bricoleren kost geld.”
Gaan toegankelijk bouwen en duurzaam bouwen hand in hand volgens jou?
“Enerzijds wel: je denkt na over de toekomst en bespaart op termijn veel materialen. Verder kan een toegankelijke woning bijna alles hebben wat een andere, ecologische woning ook heeft: goede isolatie, hoogrendements of drievoudig glas, een groendak en zonnepanelen bijvoorbeeld. In mijn geval heb ik wel wat concessies moeten doen: verwarming op lage temperatuur is geen optie voor mij omdat ik het snel warm moet hebben in verband met mijn gezondheid. Ik heb dus gekozen voor een hoogrendement gasketel in combinatie met radiatoren. Ook is een groene, ontharde tuin voor mij niet mogelijk. Heel mooi om naar te kijken, maar ecologische tuintjes zonder paden of met houtsnippers is helemaal niet toegankelijk. Daarom is het ook goed om daar al over na te denken: voorzie één weg die bereikbaar is voor rolstoelgebruikers.”
Het advies van Dorien voor publieke gebouwen
“De basis moet vooral goed zitten. Het is een gebouw voor iedereen, dus het ontwerp is universeel. Het is een aangename, toegankelijke plek voor mensen in een rolstoel, voor mensen die blind of doof zijn, een vorm hebben van autisme en voor alle andere mensen die (g)een beperking hebben. Daarbij is het soms compromissen sluiten: een gootje is aangenaam voor een blind persoon, maar niet voor een rolstoelgebruiker. Dan moet je goed gaan kijken wat voor iedereen werkt.”
“Over het algemeen zijn dit de belangrijkste peilers: een egale ondergrond, materiaal- en kleurkeuze, geleiding, domoticasystemen, signalisatie met zowel licht als geluid, eenvoudige taal, eenvoudige pictogrammen, brede doorgangen en voldoende draaicirckels.”
De ingebouwde lift die uitkomt op de tweede verdieping. Hier heeft Dorien nog een fijn terras. De deuren gaan open via domotica.
Wat wil je zeker meegeven aan mensen die dit lezen?
“Denk goed op voorhand goed na. Verzamel voldoende en geschikte informatie, en begin niet zomaar ondoordacht te bouwen. Ook als je wel al geconfronteerd bent met een beperking, is het belangrijk om je noden en wensen op te lijsten. Er is een onderzoek geweest, en daaruit blijkt dat veel mensen die een renovatie hebben laten doen omwille van een beperking, niet tevreden zijn. Grondig nadenken over je huidige en toekomstige noden is de boodschap!”
Dorien geeft rondleidingen door haar toegankelijke woning met aanpassingen voor rolstoelgebruikers. Wil jij een bezoek brengen aan haar modelwoning om ideeën op te doen voor één of meerdere aanpassingen aan jouw woning? Je kan een rondleiding boeken op de website ‘FixAbility’ van Dorien.
Wil je als particulier, als bouwheer of als organisatie op een andere manier advies krijgen van Dorien? Ze heeft een uitgebreid aanbod! Je kan het allemaal vinden op haar site.