Erik Grietens werkt al 19 jaar voor Bond Beter Leefmilieu en bouwde in die tijd een ruime expertise op over ruimtelijke ordening. Hij is ook auteur van het boek Vlaanderen in de knoop dat een uitweg beschrijft uit de ruimtelijke wanorde. Deze week vertelt hij over twee handige, nieuwe tools die ruimte bieden voor hernieuwbare energie.
Het verwarmen van gebouwen is verantwoordelijk voor 16,5% van de Vlaamse broeikasgasemissies. Vandaag gaat nog meer dan de helft van de investeringen naar verwarmingstoestellen op basis van gas en stookolie. Om onze klimaatdoelstelling te halen, moet de installatie van nieuwe toestellen die gebruikmaken van fossiele brandstoffen rond 2025 uitdoven. De investeringen in groene warmte zoals warmtepompen en zonneboilers versnellen echter nauwelijks. Nu zijn er nieuwe kaarten om gemeenten of projectontwikkelaars een handje te helpen: de provincie Vlaams-Brabant maakt haar energiekansenkaarten bekend en het Vlaams Energie Agentschap zet de Warmtekaart Vlaanderen online. Het zijn handige tools om de investeringen in hernieuwbare energie te versnellen.
Pak de hele wijk aan
Nochtans zijn veel toepassingen voor hernieuwbare warmte nu al competitief met de fossiele varianten. Door prijsdalingen en efficiëntieverbeteringen zullen warmtepompen, zonneboilers of geothermie steeds beter en goedkoper worden. Maar voor de shift naar hernieuwbaar is er meer nodig dan alleen technologische innovaties. Een echte doorbraak komt er pas als hernieuwbare energie op een grotere schaal wordt toegepast: niet enkel bij aparte gebouwen, maar direct op niveau van een hele wijk of een dorp. Daarin speelt ruimtelijke ordening een belangrijke rol.
Kansen voor energie
Midden 2016 maakte de provincie Vlaams-Brabant haar energiekansenkaarten bekend. Met deze kaarten kom je snel te weten welke hernieuwbare energievormen beschikbaar zijn op welke locatie. Er komen acht vormen van hernieuwbare energie aan bod: zonne-energie, wind, energie uit lokale biomassa, waterkracht van watermolens en sluizen, diepe en ondiepe geothermie, riothermie en restwarmte van bedrijven.
Tegelijk zette het Vlaams Energie Agentschap de warmtekaart Vlaanderen online. Het is een handige tool voor gemeentebesturen of projectontwikkelaars, om na te gaan of ‘verloren’ warmte van grote bedrijven in de omgeving nuttig gebruikt kan worden, door ze via een warmtenet aan woningen te leveren.
Verwarmen zonder fossiele brandstoffen
Deze energiekaarten bieden een goede vertrekbasis om bij nieuwe bouwprojecten of in bestaande wijken hernieuwbare energie in te zetten voor verwarming of elektriciteitsvoorziening. Gelijktijdig besliste de Vlaamse overheid om de verplichte aansluitbaarheid van aardgas te herzien. Tot nu gold dat 95 procent, en in de toekomst zelfs 99 procent, van onze woningen in stedelijk gebied de mogelijkheid moeten hebben om zich aan te sluiten op een aardgasleiding. Dit kost niet enkel veel geld, de regel bemoeilijkt ook een verdere uitrol van duurzame alternatieven zoals warmtepompen of aansluitingen op warmtenetten.
Door de verplichte aansluitbaarheid van gas te herzien en alternatieven te tonen via warmte(kans)kaarten, kalft de dominantie van fossiele brandstoffen onherroepelijk af en wordt ruimte gemaakt voor hernieuwbare energie.