Een tuinpaadje, patio, terras of oprit: zowat elke Vlaamse tuin telt één of meerdere tuinverhardingen. Gemakkelijk in onderhoud, dat wel, maar niet altijd lief voor de natuur. Want hoe meer verhardingen, hoe minder water de grond kan opnemen. Niet voor niets wordt een betonstop tegen 2040 afgekondigd. Wie toch graag zijn voetjes van het gras af houdt informeert zich beter op voorhand over de milieuscore van zijn pavement naar keuze. De verschillen zijn namelijk niet van de pelouse (excuseer, van de poes).
Ons advies
Zowat alle types tuinverharding vormen een obstructie voor regenwater om de grond in te sijpelen. Gras, planten en ander groen zijn dus steeds de beste keuze voor je tuin. Kies je toch voor een tuinpaadje of parkeerplaats, dan zijn verhardingen met korrelstructuur, zoals schors, houtsnippers of gravel (niet grind) de meest duurzame optie. Op de tweede plaats komen duurzame houten planken en kleiklinkers. Beton scoort helaas de laagste punten.
Beton is not done
Betonverhardingen allerlei horen eigenlijk niet meer thuis in je moderne Eden. Tenzij je opteert voor state-of-the-art waterdoorlatend beton of grasdallen (betonnen tegels met gras ertussen), laat beton helemaal geen water door. Bovendien krijgt begroeiing, goed voor de biodiversiteit, nul komma nul kans waar koning beton heerst.
Daarnaast is cement, het belangrijkste bestanddeel van beton, goed voor maar liefst 6 procent van de totale menselijke CO2-uitstoot. Het is een zware en grotendeels onzichtbare vervuiler, die best met mate gebruikt kan worden.
Kleiklinkers
Kleiklinkers zijn keramische bakstenen, vergelijkbaar met traditionele bakstenen voor gebouwen. Kleiklinkers worden langer en heter gebakken dan gevelbakstenen, waardoor ze harder zijn. Aangezien kleiklinkers gemaakt worden uit - hoe kon je het raden - klei, krijgen deze verhardingen alvast veel betere punten dan beton. Klei is namelijk een sediment dat voortdurend geproduceerd wordt in de natuur. Je vindt het in afzettingen van rivieren, meren en zeeën overal ter wereld. Klei is dus praktisch onuitputtelijk.
De grote meerderheid van de gebruikte klei voor kleiklinkers wordt lokaal ontgonnen
Om zeker te zijn van een duurzame keuze, kijk je best na of je klinkers een DUBOkeur®-merk hebben.. “De grote meerderheid van de gebruikte klei voor kleiklinkers wordt lokaal ontgonnen” - horen we bij Wienerberger, fabrikant van kleiklinkers. “De verhouding van gewonnen vs aangevoerde klei is mooi 1 op 1, waardoor we kunnen spreken van een hernieuwbare grondstof. Daarnaast draagt het merendeel van onze kleiklinkers het DUBOkeur®-merk, wat aantoont dat kleiklinkers een duurzame en milieuvriendelijke keuze is.” De levensduur van kleiklinkers mag je bovendien gerust ramen op meer dan 100 jaar. Ook het onderhoud is beperkt. Eén keer per jaar schuren met de grove borstel volstaat.
De klinkers zelf laten helaas weinig water door. Waterdoorlatende kleiklinkers steken hier en daar stilletjes aan al wel eens de kop op. Een goed voorbeeld is De Duurzame wijk in Waregem waar dit type klinkers wordt toegepast. Het gaat dan om kleiklinkers met nokken, waardoor de voegen tussen de kleiklinkers breed blijven. Deze bredere, meer poreuze voegen laten minstens 10% van het water door. Testprojecten met dit soort klinkers, zoals in De Duurzame Wijk van Wienerberger, moeten uitwijzen op welke manier waterdoorlatende kleiklinkers nog verbeterd kunnen worden. Wil je zelf dit type klinkers leggen, dan kan je steeds raad vragen aan de Wienerberger experten. Een juiste bedding en voegmateriaal is essentieel.
Een derde pluspunt aan verhardingen in gebakken klei is dat de kleur van de stenen bereikt wordt door verschillende soorten klei te mengen. Ze houden dan ook hun kleur, die niet in de toplaag maar in de hele steen vervat zit (in tegenstelling tot bijvoorbeeld betonklinkers).
Uiteraard is afbraak natuurlijk even belangrijk als de levensduur zelf. Bij aanpassingen aan je terras of oprit hoef je je alvast geen zorgen te maken: kleiklinkers zijn relatief gemakkelijk weg te nemen en kunnen later gewoon teruggeplaatst worden. Ruil je je wagen echter permanent in voor een fiets, dan kan je ook wel iemand anders plezier doen met je oprit: een verharding uit 2dehands kleiklinkers is perfect mogelijk, en een duurzame keuze.
Houten vlonders
Bij hout geldt steeds dezelfde regel: kies voor hout met een keurmerk FSC of PFEC als je zeker wil zijn dat je planken uit duurzaam beheerde bossen komen. Dat gezegd zijnde, als je houten terras op een betonnen ondergrond ligt maak je qua duurzaamheid helaas niet veel vooruitgang. De betonnen laag verhindert opnieuw dat water doorsijpelt tot in de ondergrond.
Of je houten terras verder duurzaam is, hangt in in grote mate af van de houtkeuze. Tropische houtsoorten met een label voor duurzaam bosbeheer zijn prijzig en hebben een hoge milieukost door het lange transport. Europese houtsoorten - zoals lariks of kastanje - gaan doorgaans minder lang mee, maar zijn vaak een beter alternatief. Steeds populairder is thermisch behandeld hout. Dit is overwegend vurenhout dat door een milieuvriendelijke behandeling met hitte en stroom een duurzaamheidsklasse | of || krijgt. Nadeel is dan weer dat het hout brozer wordt. Een alternatief is geacetyleerd hout. Ook hier worden geen giftige of chemische stoffen aan het hout toegevoegd, terwijl het hout eigenschappen verkrijgt die soms die van tropisch hout overtreffen.
Schors, houtsnippers en grind
Schors en houtsnippers vallen misschien niet 100% onder de noemer “verhardingen” maar zijn zeker geschikt voor het aanleggen van tuinpaadjes of opritten. De korrelstructuur is perfect waterdoorlatend. Hoewel veel mensen opkijken tegen het feit dat je ze regelmatig moet aanvullen, kosten schors en houtsnippers doorgaans niet zo veel. Met grind pas je echter beter op: de winning ervan tast het landschap aan en vervuilt het oppervlaktewater. Een betere optie is gravel, gemaakt van vermalen bakstenen en oude dakpannen.
Schelpen
Nog vrij onbekend als verharding zijn schelpen. Ze worden in de Noordzee en Oosterschelde ontgonnen. Als je een schelpenlaag wil gebruiken als tuinpad, moet je een laag van zo’n vijf
tot tien centimeter gebroken schelpen aanbrengen en nadien manueel aandrukken. Schelpen bestaan voornamelijk uit kalk en zijn een hernieuwbaar materiaal: weekdieren maken ze jaarlijks en masse aan.
Hout-composiet en kunststofplanken en tegels
Houtcomposiet planken hebben een houtlook, maar in realiteit gaat het om een combinatie van gerecycleerd hout en kunststof (vaak PVC) dat is samengeperst. Hoewel deze planken vaak gemaakt zijn van gerecycleerd plastiek en houtafval, en zo de levensduur verlengen van deze grondstoffen, kun je het niet echt een ecologisch product noemen.
De toegevoegde polymeren en kleefstoffen maken (hout-)kunststof composieten na gebruik moeilijk te recycleren. Bovendien is er steeds gevaar dat er plastiek in ons leefmileu terecht komt, wat verre van wenselijk is.
Maar de eerste prijs gaat naar…
Geen, of beperkt tuinverharding aanleggen. Gras, planten en groen steken qua duurzaamheid nog steeds met kop en schouders boven alle mogelijke verhardingen uit.
Onkruid wordt pas onkruid als je zelf besluit je eraan te ergeren
Ook insecten, vlinders en vogels hebben duizendmaal meer baat bij een fris gazonnetje met wat leuke boompjes en plantjes dan aan een steentapijt. Onkruid wordt pas onkruid als je zelf besluit je eraan te ergeren. Denk dus goed na over of je de verharding wel echt nodig hebt, en over hoe je het verharde oppervlak in je tuin zo gering mogelijk kan houden. Of steek gewoon je buurjongen of -meisje elke maand een centje toe om het gras te maaien en het onkruid te wieden. Zo spaar je meteen die dure terrastegels nog uit ook.
Lees ook:
