Gas of warmtepomp? Het zijn, voor wie kiest voor centrale verwarming, qua investeringskost dikwijls de meest interessante opties om aan de EPB regelgeving te voldoen. Maar welke techniek verdient de voorkeur? Wij legden ons oor te luister bij Marleen De Roye, adviseur en lesgever bij Dialoog. Zij tekende een complete financiële vergelijking uit tussen een gasketel en een lucht-waterwarmtepomp, beide in combinatie met een fotovoltaïsche zonne-installatie.
Verwarmen met gas vs warmtepomp
Isoleer je voldoende, dan is een warmtepomp een kostenefficiënte en milieuvriendelijke manier voor verwarming van je huis en warm water in de douche en keuken. Het is een duurzaam alternatief voor een cv-ketel op gas: je CO2-uitstoot voor verwarming daalt met minstens 60 procent! Wil je persoonlijk advies omtrent duurzame warmte? Maak een afspraak met een steunpunt duurzaam bouwen en wonen in je provincie.
Eerst en vooral kunnen we ons de vraag stellen of de optie gas voor een nieuwbouw nog relevant is. Het getuigt niet van toekomstgericht denken, zowel op vlak van milieu als bevoorradingszekerheid op lange termijn, om voor een nieuwbouwwoning de optie fossiele brandstoffen nog te overwegen. Je denkt best ook aan andere toepassingen van hernieuwbare en onuitputbare energie zoals de pelletketel, pelletkachel en grond-waterwarmtepomp. In onze vergelijking nemen wij deze alternatieven niet op maar beperken ons tot de concrete vraag. Wordt voor deze woning de keuze voor een lucht-warmtepomp in vergelijking met een gasketel ook financieel beloond op de factuur? Een interessante case voor iedereen die voor deze keuze staat.
Het getuigt niet van toekomstgericht denken, zowel op vlak van milieu als bevoorradingszekerheid op lange termijn, om voor een nieuwbouwwoning de optie fossiele brandstoffen nog te overwegen.
Gas vs warmtepomp: de case
De woning heeft een oppervlakte van 191,36 m² met een netto-energiebehoefte voor verwarming van 64,40 kWh/m² per jaar. In totaal dus 12.224 kWh per jaar. De bouwheer liet de EPB verslaggever twee opties berekenen.
De eerste optie is een combinatie van zonnepanelen (5000 Wp) met verwarming op gas. Het E-peil komt dan op E40. De tweede optie is een combinatie van zonnepanelen (8000 Wp) met een lucht-waterwarmtepomp met een SPF (seizoensprestatiefactor) van 3,04. Het E-peil zakt dan tot E17, maar hier tegenover staat een meerkost van ongeveer 11.000 euro (inclusief BTW). Omwille van het lagere E-peil (E-peil lager dan E20 geeft recht op 100% korting op de onroerende voorheffing gedurende 5 jaar en een premie van de netbeheerder) kom je op een subsidiebedrag van ongeveer 7500 euro, wat een groot deel van de meerkost dekt.
Welke van de twee opties is de meest kostenefficiënte op lange termijn? De tweede optie heeft het nadeel dat je een hoge elektriciteitsopbrengst uit de zonnepanelen hebt in de zomer en een hoog verbruik van de warmtepomp in de winter. Voor het gebruik van het elektriciteitsnet betaal je dan ook het prosumententarief op je zonne-installatie.
Verwarmen met gas
Met een netto-energiebehoefte van 12.224 kWh per jaar en een efficiënte installatie met een rendement van 90%, kom je aan een geraamd gasverbruik voor verwarming van 13.582 kWh per jaar. Een gemiddeld verbruik (vier personen) voor sanitair warm water van 108 l per dag aan 60°C (bron: Ecofys) komt neer op een behoefte van 2290 kWh per jaar. Opgewekt met een rendement van 75% geeft dit een gasverbruik van 3054 kWh per jaar. Het totale jaarlijkse gasverbruik kan je dus ramen op 13.582 + 3054 = 16.636 kWh. Bij de goedkoopste leverancier (doe hiervoor de V-test) betaal je hiervoor 657 euro per jaar.
Een PV-installatie met een vermogen van 5000 Wp brengt ongeveer 4250 à 4500 kWh per jaar op. Dit ligt een stuk hoger dan het gemiddelde verbruik van een gezin. Stel dat je zoals een gemiddeld gezin 3500 kWh per jaar verbruikt, dan ben je die overproductie kwijt. Je jaarlijkse winst op de elektriciteitsfactuur blijft gelimiteerd tot je verbruik, je factuur gaat niet onder nul, je krijgt geen geld terug. Je betaalt wel het prosumententarief op het vermogen van de omvormer. Stel dat die omvormer een vermogen heeft van 4,5 kW, dan betaal je voor netbeheerder Inter-Energa (95,92 euro per kW per jaar) 432 euro per jaar. Hier bovenop betaal je nog 100 euro ‘Turteltaks’ per jaar. De laagste elektriciteitsfactuur (V-test) krijg je bij een leverancier die geen vaste kosten aanrekent: 532 euro per jaar (enkel prosumententarief en taksen).
De totale rekening per jaar, aan huidige energieprijzen, is dan 657 (gas) plus 532 euro (elektriciteit), samen 1189 euro.
Verwarmen met warmtepomp
Met een netto-energiebehoefte van 12.224 kWh per jaar en een installatie met een seizoensprestatiefactor (SPF) van 3,04 kom je aan een geraamd elektriciteitsverbruik voor verwarming van 4021 kWh per jaar (12.224 kWh gedeeld door de SPF).
Een gemiddeld verbruik (vier personen) voor sanitair warm water van 108 l per dag aan 60°C komt neer op een behoefte van 2290 kWh per jaar. Opgewekt met een SPF van 1,4 (rekenwaarde in EPB voor warmtepompboilers) geeft dit een elektrisch verbruik van 1636 kWh per jaar.
Reken je hier bovenop een gemiddeld verbruik van 3500 kWh voor andere elektrische toepassingen, komt dit op een totaal elektrisch verbruik van 9157 kWh per jaar. Een fotovoltaïsche zonne-installatie van 8000 Wp met een opbrengst van 850 kWh per jaar levert jaarlijks 6800 kW elektriciteit op. Met een omvormer van 7 kW betaal je bij Inter-Energa jaarlijks 671 euro prosumententarief.
Met een jaarlijks meterverbruik van 2357 kWh (verbruik – opbrengst zonne-installatie) krijg je bij de goedkoopste aanbieder een jaarlijkse factuur van 1327 euro (inclusief prosumententarief). Dit is een stuk duurder dan de optie met gas.
De ideale situatie
Kan je hieruit al concluderen dat de energiekost bij een warmtepomp aan de huidige energieprijzen altijd hoger is dan bij een gasketel? Dat is te kort door de bocht. Je kunt de case op energetisch vlak nog sterk verbeteren, met andere resultaten.
- In eerste instantie zou je kunnen beknibbelen op de oppervlakte van de woning. Dat haalt niet alleen het energieverbruik, maar ook de kostprijs van de woning naar beneden. We kennen echter de behoefte aan ruimte van het gezin niet en veranderen hier dan ook niets aan. De netto-energiebehoefte voor verwarming ligt wel vrij hoog. Je kan dit terugbrengen naar het niveau van een lage-energiewoning, 30 kWh/m² per jaar, totaal 5781 kWh per jaar. Op basis hiervan maken we een aangepaste berekening. Een passiefhuis heeft trouwens maar een netto-energiebehoefte ≤ 15 kWh/m² per jaar.
- Voor gas rekenden we al met een efficiënte installatie, maar een warmtepomp met een SPF van 3,04 kan je niet echt efficiënt noemen. Je zou kunnen veranderen van warmtebron, maar met een degelijke lucht-waterwarmtepomp, gekoppeld aan vloerverwarming, haal je gemakkelijk een SPF van 4.
- Voor sanitair warm water zou het verbruik lager dan het gemiddelde kunnen zijn, maar ook hier binden we niet op in. Om de vergelijking eenvoudig te houden, rekenen we ook de mogelijke besparing door zonneboiler of douchewarmtewisselaar niet in. Voor gas rekenden we al wel met een vrij efficiënte boiler. De efficiëntie van de warmtepomp op sanitair warm water kan gemakkelijk een stuk hoger dan 1,4. We rekenen nu met een SPF van 1,8.
- Het elektriciteitsverbruik (buiten verwarming en sanitair warm water) kan wel een stuk lager, zeker voor een nieuwe woning met vermoedelijk ook een aantal nieuwe toestellen. De provincie Limburg wil tegen 2050 klimaatneutraal zijn en streeft daarbij naar een elektriciteitsverbruik van 2000 kWh per jaar per gezin. Daar rekenen we dan ook mee.
- Het vermogen van de zonnepanelen passen we aan, afhankelijk van het geraamde verbruik.
Aangepaste optie gas
Met een netto-energiebehoefte van 5781 kWh per jaar en een efficiënte installatie met een rendement van 90%, kom je aan een geraamd gasverbruik voor verwarming van 6423 kWh per jaar. Het verbruik voor sanitair warm water blijft 3054 kWh per jaar.
Het totale jaarlijks gasverbruik kan je dus ramen op 6423 kWh + 3054 kWh = 9477 kWh. Bij de goedkoopste leverancier (V-test) betaal je hiervoor 401 euro per jaar.
Een PV-installatie van 2.250 kWp levert (aan 850 kWh/kWp per jaar) 1913 kWh per jaar. Met een omvormer van 2 kW betaal je bij Inter-Energa jaarlijks 192 euro prosumententarief. Met een meterverbruik van 87 kWh krijg je bij de goedkoopste aanbieder een jaarlijkse factuur van 314 euro (inclusief prosumententarief).
De totale factuur per jaar, aan huidige energieprijzen, is dan 401 plus 314 euro, samen 715 euro.
Aangepaste optie warmtepomp
Met een netto-energiebehoefte van 5781 kWh per jaar en een installatie met een SPF van 4,00 kom je aan een geraamd elektriciteitsverbruik voor verwarming van 1445 kWh per jaar. Een gemiddelde behoefte aan sanitair warm water van 2290 kWh per jaar, opgewekt met een SPF van 1,8 geeft een elektrisch verbruik van 1272 kWh per jaar. Reken je hier bovenop een verbruik van 2000 kWh voor andere elektrische toepassingen, dan kom je op een totaal elektrisch verbruik van 4717 kWh per jaar.
Een fotovoltaïsche zonne-installatie van 5500 Wp met een opbrengst van 850 kWh per jaar levert jaarlijks 4675 kW elektriciteit op. Met een omvormer van 4,8 kW betaal je bij Inter-Energa jaarlijks 671 euro prosumententarief.
Met een jaarlijks meterverbruik van 42 kWh krijg je bij de goedkoopste aanbieder een jaarlijkse factuur van 571 euro (inclusief prosumententarief). Dat is goedkoper dan bij de optie met gas, vooral dankzij de lagere netto-energiebehoefte en de efficiëntere warmtepomp.
Conclusie
Hoewel de prijzen voor elektriciteit en gas dalen op de energiemarkt, is de elektriciteitsfactuur, in tegenstelling tot de gasfactuur sterk gestegen door verhoogde taksen en netkosten. Dit verschil maakt dat het in de praktijk niet mogelijk is om zonder zonne-installatie de jaarlijkse energiekosten bij de keuze voor een warmtepomp lager te houden dan bij een verwarmingsinstallatie op gas. Je hebt een vrij efficiënte warmtepomp nodig, in combinatie met een zonne-installatie, om een lagere energiefactuur te krijgen. Investeringssubsidies kunnen dat niet compenseren.
Een toekomstige overschakeling naar een warmtepomp is niet altijd evident. Optimaliseer je ontwerp, kies toch voor die warmtepomp en hoop op goedkopere elektriciteitstarieven.
Het maakt de verleiding groot om toch te kiezen voor gas. Dit blijft echter kortetermijndenken. Ook een toekomstige overschakeling naar een warmtepomp is niet altijd evident. Optimaliseer je ontwerp, kies toch voor die warmtepomp en hoop op goedkopere elektriciteitstarieven. Of overweeg andere opties, zoals bijvoorbeeld een grond-waterwarmtepomp, een pelletketel of pelletkachel.
Dit artikel verscheen eerder in ecologisch magazine De Koevoet. Al 30 jaar lang is duurzaam bouwen en wonen een kernthema.