Een klimaatdak is een plat dak dat bijdraagt aan een beter klimaat: een dak dat regenwater buffert, waar je energie kunt op oogsten, dat bedekt is met verschillende planten, mossen en struiken, of waar groenten geteeld worden. Klimaatdaken worden vaak groendaken genoemd, maar eigenlijk is het begrip breder. Er bestaan een heleboel soorten met allerlei functies. In dit artikel ontdek je de voordelen van klimaatdaken, welke soorten er precies zijn, en welke het beste past bij jouw situatie.
Wat zijn de voordelen van klimaatdaken?
Platte daken bieden heel wat potentieel om de klimaatuitdaging aan te pakken. Het zijn vaak grote, onbenutte oppervlaktes die mits een aantal ingrepen wel een positieve impact kunnen hebben. We zetten de belangrijkste even voor je op een rij:
Veel water opnemen
Een klimaatdak kan veel regenwater opnemen en teruggeven aan de atmosfeer of de natuur, of het water kan gebufferd worden om nadien gebruikt te worden in huis. En dat is met het veranderende klimaat zeker geen overbodige luxe. Met zo’n klimaatdak wordt het rioleringsstelsel ontlast. Daardoor wordt de kans op straten die blank staan na een stortbui een stuk kleiner.
Je huis en de omgeving koeler houden
Zware regenval is niet het enige gevolg van de klimaatverandering. De zomers worden een stuk warmer. Groendaken hebben een thermisch voordeel vergeleken met daken met enkel roofing of EPDM, waardoor de omgeving minder warm wordt. En als het dak vochtig genoeg is, dan zorgt het dak zelfs lokaal voor verkoeling. Want stenen gebouwen en de straat absorberen warmte, wat voor hogere temperaturen zorgt. Met meer groen in steden, bijvoorbeeld op daken, vermindert dit effect. De temperatuur op een plat dak zonder groen kan in de zomer oplopen tot 70° C. Met planten op het dak is dat maar 35℃. Is je dak minder goed geïsoleerd, dan blijft het binnen ook koeler, en hoeft de airco veel minder aan.
Groen in de stad
Een ander voordeel van een klimaatdak is dat de omgeving er een stukje groener door wordt. Zeker in steden is het nog wel eens zoeken naar een strookje groen. Het is niet alleen een mooi zicht: die weelderige planten en bloemen. Ze zorgen bovendien voor meer leven. Een klimaatdak heeft namelijk een positieve invloed op de biodiversiteit. Bij een gevarieerde opbouw en hoogteverschillen in de beplanting worden diverse insecten en vogels aangetrokken, die dan ook weer zorgen voor verspreiding van zaden.
De temperatuur op een plat dak zonder groen kan in de zomer oplopen tot 70° C. Met planten op het dak is dat maar 35° C."
Goed voor je gezondheid
Met een klimaatdak doe je niet alleen de omgeving en de natuur een plezier. Groene daken en groene gevels hebben een directe invloed op je gezondheid. Een voorbeeld is hittestress. Hoge temperaturen in de zomer worden behapbaar gemaakt door een groendak. En wat dacht je van een schonere lucht en geluidsdemping? Klimaatdaken dragen bij aan de reductie van stikstof en fijnstof en het verbeteren van de luchtkwaliteit. Een groendak kan verontreinigende stoffen opvangen en vasthouden. Ook heeft groen een rechtstreeks effect op het welzijn van de mens. Omdat we liever groen dan harde gebouwen zien, krijgen we meer positieve gevoelens. De (positieve) gevolgen kunnen behoorlijk zijn. Uit meerdere onderzoeken is gebleken dat groen een positief effect heeft op onder andere depressiviteit, angst en hart- en vaatziekten.
Langere levensduur (van het dak)
Een klimaatdak heeft overigens niet alleen een positieve invloed op de levensduur van de mens. Het dak zelf gaat ook veel langer mee als het groene elementen heeft. Hoe zit dat? Een dak krijgt nogal wat voor zijn kiezen. Zonlicht en zware regenval bijvoorbeeld. Deze negatieve effecten worden verkleind door een groendak. De gelaagde opbouw zorgt namelijk voor extra bescherming. Daardoor gaat een groendak twee tot drie keer langer mee dan onbeschermde dakbedekking.
Foto: Naturoof
Welke soorten klimaatdaken bestaan er?
Een groendak is de bekendste variant van een klimaatdak, maar zeker niet de enige. Onderling kunnen klimaatdaken erg verschillen, maar één ding hebben ze allen gemeen: ze zorgen voor een beter klimaat, elk op een unieke manier. Hieronder staan een aantal klimaatdaken met een specifieke focus.
Water (blauw dak)
Buien met grote hoeveelheden neerslag zullen in de toekomst alleen maar vaker voorkomen. En daar is onze volledig verharde leefomgeving niet op ingericht. Het gevolg: wateroverlast, zowel op straat als op daken. Een zogenaamd “blauw dak” kan wateroverlast voorkomen. Het verschil met een groen dak is dat een blauw dak veel meer water kan vasthouden. Het gaat om minimaal 60 liter water per vierkante meter
Dit dak heeft een retentiesysteem, waardoor het regenwater veel trager wegvloeit. Het zorgt ervoor dat regenwater na een flinke bui wordt opgevangen, en daarna vertraagd het riool instroomt of nog beter: wordt opgeslagen om te dienen als water voor toiletspoeling, irrigatie of zelfs temperatuurregulatie van gebouwen. Die laatste toepassing is vooral van toepassing bij grotere gebouwen. De stabiliteit van het gebouw moet daarbij wel voorzien zijn op de extra belasting en voor een optimale waterbuffering via een retentiesysteem heeft de dakopbouw geen helling.
Een combinatie van zonnepanelen met een groendak verhoogt de opbrengst van een gewoon dak met zonnepanelen met 4 tot 6%."
Een blauw dak kan water passief of actief laten afstromen. Er kan een constant debiet worden ingesteld waardoor de wateropslag op passieve wijze leegstroomt. Het water dat overblijft wordt gebruikt door de beplanting of het verdampt. Een andere methode is de actieve retentie op basis van de weersvoorspelling. Stel dat de wateropslag al voor 75% is gevuld en er wordt flinke neerslag voorspeld. Dan kan het systeem zoveel legen als nodig is om de stortbui op te vangen.
Groen (groendak)
Steeds meer grijze daken veranderen in kleine groene oases. Met een groen dak kan je al het verschil maken in de lokale biodiversiteit of CO2-uitstoot. Maar elk groendak is anders.
Kies je voor een sedumdak of ga je voor maximale biodiversiteitswinst door een gevarieerd plantenpakket? Om je een idee te geven van de mogelijkheden: een extensief groendak wordt bedekt met sedumplanten. Op een intensief groendak kan je bomen en planten voorzien, waardoor je extra groene ruimte op het gebouw creëert. Het groendak wordt zo een tuin of zelfs een moestuin. Die extra leefruimte sluit aan op de visie van compact bouwen, waarbij alle ruimtes aan de bouwschil optimaal worden benut. Wel moet je dak geschikt zijn om het extra gewicht te dragen. Een semi-intensief groendak is een mix van beide soorten: je kunt er grotere plantensoorten op plaatsen, maar geen bomen of hoge struiken. Het vereist minder onderhoud dan een intensief groendak, maar oogt toch ook al meer als een tuin.
Zon (geel dak)
Een geel dak wordt ook wel een solardak genoemd. Hierop wordt duurzame energie opgewekt. In principe kunnen alle hernieuwbare energiebronnen op een dak worden geïntegreerd; wind, water en zon. De meest benutte bron is vooralsnog de zon, in de vorm van zonnepanelen.
Je moet enkel opletten dat het niet té heet wordt op je zonnedak. Zonnepanelen hebben namelijk een negatieve temperatuurcoëfficiënt voor vermogen. Simpel gesteld: hogere temperaturen zijn nadelig voor de energieopbrengst. In de zomer kan de temperatuur van een zonnepaneel al snel oplopen tot 65 graden. Daardoor is de energieopbrengst 20% lager dan op een zonnige maar koelere lentedag.
Hoe los je dat op? Door de panelen te verkoelen. Een combinatie van zonnepanelen met een groendak verhoogt de opbrengst van een gewoon dak met zonnepanelen met 4 tot 6%. Voorwaarden zijn wel dat het systeem wordt uitgevoerd als één systeem. Dit betekent dat de vegetatie ook onder de zonnepanelen moet groeien. Verder moet er extra aandacht besteed worden aan de constructieberekeningen. Dat heeft vooral met de wind te maken. Omdat de zonnepanelen op een groendak wat hoger staan, kan de wind vrij spel hebben.
Dagelijks leven (rood dak)
Een dak dat je in het dagelijks leven gebruikt: dat is ook een klimaatdak. Je benut de beschikbare ruimte zo maximaal. Denk bijvoorbeeld aan een dak met een terras, maar ook een dak waarop geparkeerd kan worden, waarop je kan sporten of groenten kan verbouwen. Dit soort daken heet ook “gebruiksdaken.”
Bij zo’n daktuinen worden er meestal meerdere functies gecombineerd. En het leuke is dat gebruikers vaak niet eens merken dat ze op een dak staan. Meestal zijn dit soort daken erg groot. Ze lenen zich dan ook perfect voor multifunctioneel gebruik. Denk aan een terras, recreatie, sportterrein, zwembad, moestuin of parkeerdak. In dichtbevolkte steden waar de beschikbare ruimte beperkt is, wordt het dak op deze manier zo efficiënt mogelijk gebruikt.
Aangezien gebruiksdaken actief worden gebruikt en intensief worden belopen, is het belangrijk dat de dakbedekking deze extra belasting kan opvangen. Het is dus belangrijk om te kiezen voor een dakbedekking die deze extra eisen aan de dakopbouw en de uitvoering kan opvangen.
Alles bij elkaar
Nog een optie? Combineer alle bovenstaande functies op één multifunctioneel dak! Denk aan een gebruiksdak met een plantensoorten en insectenhotels die de lokale biodiversiteit vergroten en waarop ook nog een energiefunctie is geïntegreerd. Wat de mogelijkheden zijn, hangt af van de dakconstructie, de grootte van je dak, de lokale omgeving en de functie van het gebouw.