Elke woning heeft bouwknopen. Maar koudebruggen, bouwknopen waarlangs warmte verloren gaat, zijn ten allen koste te vermijden. Rebecca Meuleman, bouwknopenexpert bij Wienerberger, loopt met ons het rijtje oplossingen af.
Wat is het verschil tussen een bouwknoop en een koudebrug?
Een bouwknoop is een plaats waar twee scheidingsconstructies samenkomen (zoals dak, vloer, muur, …) en de isolatieschil doorbroken of dunner wordt. Bouwknopen zitten in elke woning. Pas als er ook te veel warmte ontsnapt langs de bouwknoop, spreken we van een koudebrug.
voorbeeld van een bouwknoop
Bouwknopen kan je niet vermijden. Koudebruggen wel. Achteraf zijn ze vaak helaas moeilijk op te lossen.
“Veel mensen gebruiken bouwknopen en koudebruggen als synoniemen van elkaar. Dat klopt niet helemaal”, legt Rebecca Meuleman uit. “Een bouwknoop is, simpel gezegd, gewoon de plaats waar de isolatieschil onderbroken wordt of waar ze verandert van dikte. Zowat elke constructie telt verschillende bouwknopen. Bijvoorbeeld waar het dak en de muur samenkomen. Pas als er ook lokaal te veel ongeoorloofde warmte verloren kan gaan langs een bouwknoop, spreken we van een koudebrug. Eigenlijk zijn dat bouwknopen waar niet zo goed over nagedacht is, of die niet volgens de regels van de kunst zijn uitgevoerd. Een slechte bouwknoop, dus.”
Pas als er ook lokaal ongeoorloofde warmte verloren gaat langs een bouwknoop, spreken we van een koudebrug
Hoeveel warmte gaat langs een koudebrug verloren?
Rebecca Meuleman: “Hoeveel warmte er door een koudebrug verloren gaat is moeilijk te zeggen. Dit hangt af van de ernst van de koudebrug.”
Een bekende koudebrug is bijvoorbeeld slecht geplaatste isolatie in de spouw. Als er onderbrekingen zijn in de isolatielaag, kan daarlangs veel warmte ontsnappen.
“Maar het warmteverlies is één van de issues”, vervolgt ze. “Door die koudebrug is het binnenoppervlak daar ook kouder dan de rest van het oppervlak errond. Dat kan leiden tot condens, en laat dat nu net de favoriete voedingsbodem van huisschimmels zijn.”
Hoe spoor je koudebruggen op?
“Klassieke voorbeelden van bouwknopen zijn plaatsen waar twee scheidingsconstructies samenkomen. Met scheidingsconstructies bedoelen we het dak, de muur, de vloer, enz.” somt ze op. “Waar die elkaar raken, ontstaat een bouwknoop. Als je die goed lokaliseert en ontwerpt, is er geen probleem. Als de bouwknoop niet goed wordt uitgevoerd kan er een koudebrug ontstaan.”
“Bij typische risicosituaties denk ik aan de aansluiting van het dak op de muren, inbouw van schrijnwerk, ter hoogte van balkons, …”
Het plan van je woning is de beste manier om koudebruggen op te sporen. Maar dat vereist wel wat technische kennis
Zie je geregeld condens of een schimmelplek die steeds terugkomt op dezelfde plaats? Grote kans dat daar een koudebrug zit. Ook met een infraroodcamera spoor je ze vlotjes op. Rebecca Meuleman: “Of via het plan van je woning, natuurlijk. Dat is de beste manier om ze te vinden. Maar zo’n plan lezen vereist wel wat technische kennis.”
Hoe kan je koudebruggen vermijden?
“Het vermijden van koudebruggen begint bij het ontwerp. De isolatielagen van twee scheidingsconstructies moeten altijd goed op elkaar aansluiten. Als dat niet kan, moet je een ander materiaal voorzien dat voldoende isoleert en dat de brug kan maken tussen beide isolatielagen. Wanneer dat ook niet lukt, zorg er dan voor dat de weg die de warmte moet afleggen lang genoeg is.”
Laat twee isolatielagen goed op elkaar aansluiten, of voorzie een ander isolatiemateriaal om de brug te vormen. Is dat onmogelijk, maak de weg die de warmte moet afleggen om buiten te raken dan lang genoeg.
“Dat zijn de drie basisprincipes voor het ontwerpen van bouwknopen van de EPB-regelgeving.” legt Rebecca Meuleman uit, “Maar zelfs dan kan het zijn dat deze drie principes geen oplossing bieden. In dat geval is de bouwknoop misschien toch nog aanvaardbaar, zo lang het warmteverlies beperkt blijft. De EPB-regelgeving bepaalt dan de grenswaarden om te beoordelen of de bouwknoop aanvaardbaar is.”
“Er bestaat ook software waar je de bouwknopen als architect of ontwerper op voorhand kan ingeven om zulke warmteverliezen te berekenen. Zelfs het risico op condensatie kan je daarin berekenen. Behoorlijk technisch allemaal. Daarom hebben we bij Wienerberger zelf een soort inventaris gemaakt van zo’n 150 veelvoorkomende bouwknopen”, vervolgt ze. “Daarbij staat vermeld hoe je de bouwknoop best kan ontwerpen om zeker koudebruggen te vermijden. We noemen het onze Bouwknopenatlas. Maar ook die is vooral bedoeld voor mensen met wat kennis van zaken.”
Kan je koudebruggen oplossen?
“Soms wel,” knikt Rebecca Meuleman, “maar vaak is het niet eenvoudig. Een koudebrug die simpel op te lossen valt is bijvoorbeeld eentje ter hoogte van een rolluikkast. Het is een kleine moeite om die kast eventjes te openen en daar wat extra isolatie bij te steken. De koudebrug is dan misschien nog niet 100 procent opgelost, maar het zal al een stuk beter zijn.”
“Koudebruggen die ontstaan waar een betonnen linteel of vloerplaat tot tegen de gevel is doorgestort en zo de gevelisolatie onderbreekt, of bijvoorbeeld koudebruggen ter hoogte van de fundering, zijn al moeilijker op te lossen zonder doorgedreven renovatie. Net daarom is de bouwknopenregelgeving ook niet van toepassing op eenvoudige renovaties. Maar dat het niet moet, wil niet zeggen dat het niet mag. Integendeel: bij elke ingreep, hoe klein ook, loont het om na te kijken of je niet in één ruk - of bij een latere renovatiestap - ook wat koudebruggen kan elimineren.”
“Stel dat je besluit om een houten raam te vervangen, bijvoorbeeld. Dan vervang je het kader best door nieuw schrijnwerk met een voldoende dik en goed geïsoleerd buitenkader. Beslis je later om gevelisolatie te plaatsen, dan heb je alvast genoeg ruimte voorzien om die isolatie aan te sluiten op het geïsoleerde raamkader. Zo kan je een toekomstige koudebrug vermijden.”
“Bij grondige renovaties moet je alles bekijken op macroniveau, natuurlijk. Het ontwerp moet goed ineen zitten. Vertrouw op je architect om koudebruggen te vermijden”, concludeert ze.
Dit artikel is geschreven door de Ecobouwers-redactie, in samenwerking met Wienerberger. Ecobouwers heeft als doel duurzame projecten, materialen of diensten in de kijker te zetten om duurzaam (ver)bouwen te stimuleren in Vlaanderen. Wil je als professional zelf een duurzaam project, materiaal of dienst in de kijker zetten? Stuur je vraag gerust naar info [at] ecobouwers.be.
