Duurzaam bouwen is ook kiezen voor eenvoud. Door materialen te hergebruiken en structuren zichtbaar te laten, kan je besparen op kosten en bouwmaterialen, en dus ook op de ecologische voetafdruk van je woning. Houten elementen zijn al een tijdje populair, maar ook bakstenen kan je perfect tonen in je interieur.
Natuurlijke materialen, goede isolatie, hernieuwbare energie en een circulair en flexibel ontwerp: het zijn allemaal elementen die de ecologische voetafdruk van je woning verlagen. Maar in dat rijtje hoort ook het verminderen van je materiaalgebruik. Hoe minder nieuwe materialen we gebruiken, hoe beter. Daarom kiezen steeds meer mensen ervoor om balken, tegels, deuren, kozijnen en bakstenen te hergebruiken. Soms is hergebruik niet mogelijk, maar ook dan is er een manier om je hoeveelheid materialen te beperken: namelijk door te kiezen voor een simpele afwerking. Laat je houten structuur zichtbaar, kies voor een afwerking met OSB, laat je bakstenen muur zien!
Voordelen van zichtbare materialen
Het gebruiken van weinig of geen afwerking in je woning heeft veel voordelen.
- Je gebruikt minder materialen, en dat scheelt in de portemonnee. Ook is dit beter voor het klimaat omdat er geen materialen geproduceerd moeten worden.
- De elementen zijn makkelijker te scheiden bij afbraak of bij een herstelling. Je hoeft geen gipsvezelplaten of gyproc af te breken, je hoeft geen behang af te halen of arbeidsintensieve toeren uit te halen om de materialen netjes te scheiden.
- Je kan met recuperatiematerialen werken, en/of de materialen later nog hergebruiken.
Casestudy: baksteen
Ook bakstenen maken als klassiek bouwmateriaal steeds vaker deel uit van ons interieur. Het natuurlijke karakter en de ruwe textuur hoeft niet weggestoken te worden achter extra afwerking. Ook hier komen de voordelen terug: je gebruikt minder materialen en je kan de stenen later hergebruiken. Wist je dat er al systemen bestaan om bakstenen mechanisch te monteren?
Bakstenen kunnen gebruikt worden in vloeren of muren, en bovendien is het makkelijker om een bakstenen muur zonder afwerkingslagen te demonteren en te hergebruiken. Bijkomend voordeel? De industriële look van bakstenen zorgt ervoor dat zichtbare leidingen en kabels geen taboe zijn. Zo zijn je leidingen toegankelijk, en ook dat heeft op termijn voordelen als je wil repareren of vervangen!
Waar moet je allemaal op letten als je een bakstenen muur zichtbaar wil laten?
- Een gerecupereerde of behouden muur heeft een grondige schoonmaakbeurt nodig. Anders heb je voortdurend last van stof in huis. In het beste geval volstaat een borstel of een stofzuiger. Erg oude muren vragen vaak om het gebruik van hogedrukreinigers of zandstralers. Let op: dit is soms technisch en financieel minder interessant dan een nieuwe muur.
- Is de muur schoon? Dan is het nog een kwestie van die te beschermen. Je kan heel eenvoudig de muur vernissen zodat er geen stof meer vrijkomt, en het oppervlak beschermd is. Hier bestaan traditionele vernissen voor, maar ook ecologische alternatieven zoals Ecotec Clay Protect en diverse fixatieven.
Een belangrijk aandachtspunt: de luchtdichtheid van je woning.
In principe kan je bij elke muur opteren voor een bakstenen muur zonder afwerkingslaag. Van oude muren kan je de pleisterlaag verwijderen, bij nieuwe muren met keramische stenen kan je kiezen om geen afwerkingslaag aan te brengen. Toch zouden we aanraden om dit enkel bij binnenmuren - muren die dienen als scheidingswand tussen ruimtes - te doen en niet bij muren die deel zijn van je gebouwschil. Dit kan namelijk een invloed hebben op de luchtdichtheid van de muur. Een pleisterlaag draagt bij tot een goede luchtdichtheid, en door de pleisterlaag weg te nemen, verminder je eigenlijk ook een stukje van de energetische eigenschappen van je bouwschil..
Een voorbeeldje: de luchtdichtheid van een gebouw wordt met de grootte v50 (m³/m².h) uitgedrukt. Deze waarde staat in voor het debiet van luchtlekken doorheen de gebouwschil, in functie van het totale oppervlak. Een materiaal wordt als luchtdicht beschouwd bij een waarde < 0,1 m³/m².h. Het aanbrengen van een gipspleister in een minimale dikte van 8 mm op dit metselwerk maakt het mogelijk om waarden van 0,02 tot 0,15 m³/m².h te bereiken, in plaats van 35 m³/m².h bij een onbepleisterd metselwerk. Een groot verschil in luchtdichtheid dus. Hoe luchtdichter de woning, hoe minder energieverlies.
Bakstenen kun je perfect zichtbaar laten bij binnenmuren. Anders is een pleisterlaag wel aan te raden.
Ralph Van Hoomissen van Wienerberger geeft verdere toelichting: “Luchtdicht bouwen en de luchtdichtheid van een woning heeft een grote invloed op de energieprestatie van de woning. Met een luchtdichte schil voorkom je warmtelekken naar buiten, met een verbetering van de energetische prestaties als gevolg. Het draagt bij aan een beter thermisch comfort, en aan de akoestische demping. Het bepleisteren van een muur is daarbij ook cruciaal. Niet enkel om het oppervlak voldoende luchtdicht te maken, maar ook om de nodige folies voor luchtdichting in te werken. Ook zal bepleistering het akoestisch comfort en de brandweerstand verhogen. Bij muren die deel zijn van de gebouwschil, is het dus aangeraden om deze af te werken met een extra isolerende laag.
Binnenmuren met bakstenen kunnen wel perfect zichtbaar gelaten worden. Bedenk daarbij dat je niet per se met volle baksteen moet werken. Steenstrips vormen een prima alternatief. Ze zijn amper 22 mm dik. Dat scheelt alweer in kostbare binnenruimte.”
Casestudy: CLT
CLT (cross-laminated timber) is een product bij de houtbouw dat opgebouwd is uit kruislings verlijmde platen, waarbij de lagen steeds haaks op elkaar worden verlijmd. Het wordt zo een sterk constructief bouwmateriaal, terwijl het toch erg licht is. Het kan beton en staal perfect vervangen. CLT wordt steeds meer gebruikt in houtskeletbouw als wand-, vloer- of dakelement. Het leent zich ook perfect voor uitbreidingen en optoppingen (extra verdieping). De uitsparingen voor leidingen worden op voorhand al uitgefreesd, dus achteraf is er weinig werk meer aan. Een structuur met CLT heeft eigenlijk geen afwerking nodig aan de binnenzijde van een woning. Het materiaal is van hoogwaardige kwaliteit en heeft een mooie uitstraling. Het bouwmateriaal is dus tegelijkertijd het materiaal van de afwerking. Eventueel kan er nog gekozen worden voor een olie of vernis.
Dit artikel is geschreven door de Ecobouwers-redactie, in samenwerking met Wienerberger. Ecobouwers heeft als doel duurzame projecten, materialen of diensten in de kijker te zetten om duurzaam (ver)bouwen te stimuleren in Vlaanderen. Wil je als professional zelf een duurzaam project, materiaal of dienst in de kijker zetten? Stuur je vraag gerust naar info [at] ecobouwers.be (info[at]ecobouwers[dot]be).