Zelfbouw: wat is haalbaar en wat niet?

Een huis bouwen of renoveren kan je op drie verschillende manieren doen. Optie 1: Je besteedt alles uit aan aannemers en vaklui. Optie 2: Je trekt volledig je eigen plan en doet alles zelf. Optie 3: Je doet het meeste zelf, maar krijgt begeleiding bij het proces. Welke is dan de beste optie? En hoeveel tijd en geld bespaar je door je werken (gedeeltelijk) zelf te doen? Wij zochten het uit en gingen ten rade bij Solyd, de grootste online technische zelfbouwmarkt van België. 

Helft materialen, helft plaatsingskosten 

Mensen gaan vooral zelf aan de slag met het (ver)bouwen van hun woning om kosten te besparen. Als je veel zelf doet, kan je al gauw tot 50% besparen. De andere helft betreft simpelweg de materialen. Al hangt dat natuurlijk erg af van het type werken. Ook de schaarste van goede vakmensen kan mensen ertoe zetten om zelf de handen uit de mouwen te steken. Zo heb je zelf je eigen bouwproces in handen en beheer je zelf de timing. In Vlaanderen bouwt momenteel amper 3% van de mensen hun huis helemaal zelf. Niet helemaal onbegrijpelijk, want je wil natuurlijk dat je huis volledig in orde is. Niets zo erg als koudebruggen, lekken of technieken die verkeerd zijn aangesloten. Je mag daarom niet te licht gaan over de technische kant van de zaak. Constructieproblemen achteraf kosten je veel meer dan het budget dat je hoopte uit te sparen. Hoe bewonderenswaardig het ook is, helemaal zelf bouwen is slechts voor weinigen weggelegd. 

Makkelijke klusjes bij je (ver)bouwproject 

Toch zijn er heel wat (voorbereidende) werkzaamheden die je met een beetje handigheid, goede wil en tijd best zelf kan uitvoeren, zonder beroep te moeten doen op professionals. Schilderen, luchtdichting plaatsen, behangen of breekwerk zijn haalbare opdrachten, al dan niet met wat hulp van familie, buren of vrienden. Over het algemeen geldt: hoe arbeidsintensiever de werken, hoe groter de winst als je het zelf doet. Metselen duurt bijvoorbeeld erg lang, waardoor de arbeidskosten hoog liggen, terwijl het plaatsen van de ramen slechts 10% uitmaakt van de totale kost. Je kan berekenen hoeveel je bespaart, door uit te rekenen hoeveel uren een aannemer erover zou doen. Het is dus de kunst om het werk uit te besteden waarbij de materiaalkosten veel hoger zijn dan de plaatsingskosten. 

Hulp voor je aannemer

Wil of kan je niet alles zelf doen en doe je graag beroep op een aannemer? Door de aannemer te helpen, bespaar je op werkuren. Hoe? Door bijvoorbeeld gevelstenen klaar te zetten, door mortel te mengen, stellingen te plaatsen, elektriciteitssleuven uit te slijpen, dampschermen te plaatsen voor het inblazen van de isolatie, voegen uit te krabben, de werf schoon te houden enzovoort. Er bestaan heel wat taken die je zelf vlug onder de knie hebt en waarbij je weinig mis kan doen. Opgelet: maak wel duidelijke afspraken met je aannemer. Zorg dat er rekening mee gehouden wordt in de offerte dat je meewerkt en denk aan een verzekering. Je zal ook altijd moeten afwegen of het de moeite loont.

Het is de kunst om het werk uit te besteden waarbij de materiaalkosten veel hoger zijn dan de plaatsingskosten. 

Technieken plaatsen: zelf of met begeleiding 

Je kan daarnaast ook een heleboel klussen uitvoeren met behulp van een zelfbouwpakket of met professionele ondersteuning. Deze ‘derde manier’ van bouwen (naast alles uitbesteden of alles zelf doen) is een goede optie voor wie wil besparen op plaatsingskosten maar toch zeker wil zijn van de kwaliteit. 

Volledig zelfbouwen: wat is haalbaar? 

De ene zelfbouwklus is al wat moeilijker dan de andere. Voor sommige ingrepen heb je al een behoorlijke voorkennis nodig als je ze helemaal zelf wil doen, terwijl andere klussen goed te doen zijn voor een leek. Wij gingen ten rade bij Solyd. Zij bieden technieken en materialen om je woning zelf te realiseren, al dan niet in combinatie met zelfbouw. Ruwweg in de volgorde van makkelijk naar moeilijk:

• Isolatie. Isoleren kan je perfect zelf doen. Je krijgt via Fluvius zelfs een premie voor doe-het-zelf-isolatie van je dak of zoldervloer (geldig voor facturen met datum van 1 juli 2022 tot en met 30 juni 2024). Maak wel de afweging of je door het zelf te doen veel bespaart: dit karwei kan soms lang duren, terwijl cellulose laten inblazen door een vakman soms op enkele uren gebeurd is. 
• Vloerverwarming. Door je huis met vloerverwarming uit te rusten, krijg je een prettige en gelijkmatige warmte in de ruimte. Je bespaart met dit type verwarming ook wat energiekosten, omdat het werkt op lage temperatuur. Vloerverwarming leggen kan je prima zelf doen mits een goed plan. Het leggen van de leidingen zelf is niet zo moeilijk, maar het aansluiten op de collector en de juiste druk krijgen, is al iets moeilijker. 
• Sanitaire voorzieningen zijn voor de doe-het-zelver een haalbare klus. Van bochten, sifons, waterontharders en regenwaterfilters tot mengkranen, toiletten en douchesets. Wil je regenwater gebruiken voor je wc, tuin en de schoonmaak? Dan kan je eenvoudig zelf een regenwaterpomp plaatsen. 
• Ventilatie. Ook ventilatie kan je zelf plaatsen, maar is minder evident. Bij de installatie van je ventilatiesysteem, moet je voldoen aan wettelijke vereisten. Zo heb je een ventilatievoorontwerp nodig en een ventilatieprestatieverslag. Die moeten beschikbaar zijn vóór het indienen van de EPB-startverklaring. Je kan een externe ventilatieverslaggever aanstellen, of ondersteuning vragen bij je zelfbouwbedrijf.
• Verwarming. Als je je woning duurzaam wil verwarmen, is het een goed idee om te kiezen voor een warmtepomp. Zo verwarm je je woning fossielvrij, en bovendien zorgt het voor een laag energiegebruik. Technisch adviseur Barry van Solyd: “Het zelf plaatsen van een lucht-luchtwarmtepomp en een lucht-water warmtepomp is als je handig bent en technisch geïnteresseerd een haalbare kaart. Je krijgt technische instructies en installatiehandleidingen, maar je kan ook beroep doen op professionele ondersteuning voor een correcte inbedrijfstelling.” Let op: je kan enkel een monobloc warmtepomp zelf plaatsen. Voor een split warmtepomp met koelvloeistof, is de plaatsing door een professional vereist. Ook een geothermische warmtepomp vereist extra werken die je niet zelf kan doen.
• Elektriciteit leggen: het lijkt een complexe taak, maar voor wie zich goed voorbereidt, is elektriciteit leggen wel doenbaar. Barry van Solyd: “Het eerste wat je moet hebben is een goed plan: een ééndraadschema en een situatieschema. Tenzij je zelf erg technisch onderlegd bent, stel je dit best samen op met een elektricien of de leverancier van het materiaal. Specialisten kunnen dat bijvoorbeeld perfect met jou opstellen, conform het AREI en kan dus ook gebruikt worden bij de keuring van je installatie. Kies je bijvoorbeeld voor een centrale elektrische installatie, dan ben je future-proof bezig en is er ruimte voor domotica. Overweeg je de overstap naar een elektrische wagen? Hou er dan ook rekening mee dat je een 3-fasige (vierdraads, 400/230 V) aansluitkabel nodig hebt.”
• Een laadpaal installeren is geen makkelijke klus, maar mits degelijke voorkennis van elektriciteit is de plaatsing in één dag te doen. Je dient een afzonderlijke groep aan te maken in de zekeringkast, aangezien een laadstation op een apart circuit moet zitten om je woning te beschermen tegen overbelasting. Ook moet je beveiligingsmaatregelen nemen tegen DC-componenten in de foutstromen.  

Door veel zelf te doen, kan je tot wel 50% in de kosten besparen.

Aandachtspunten

Zoals je merkt, kan je zelfbouw zo uitgebreid maken als je zelf wil. Door veel zelf te doen, kan je tot wel 50% in de kosten besparen. Belangrijk is wel dat je dit onder goede begeleiding doet en je werk voldoende laat controleren. Ook zijn er nog andere aandachtspunten die je in het achterhoofd moet houden als je overweegt om als zelfbouwer aan de slag te gaan om kosten te besparen:

• Zeker bij renovatiewerken kan het verschil in BTW-toeslag tussen zelf uitgevoerde werken (21% btw  op materialen) versus door een aannemer uitgevoerde werken (6%) niet in je voordeel uitdraaien als je zelf de handen uit de mouwen steekt. Dat geldt zeker voor sommige energiebesparende ingrepen, zoals het plaatsen van dakisolatie, waarbij je kan genieten van een hogere premie als je een aannemer de werken laat uitvoeren. 
• Denk ook aan de tijd die je er zelf in zou steken in vergelijking met de tijd die een professional erover doet. Cellulose laten inblazen duurt bijvoorbeeld maar een paar uur, terwijl je er zelf dagen kwijt mee zou zijn.  
• Als je zelf aan de slag gaat, zorg dat je zeker bent van de geleverde kwaliteit, anders zal het je achteraf alleen maar meer geld kosten. Besparen op expertise en vakmanschap is zelden een goed idee.  Schakel tijdig een professional in waar nodig. 
• Werken die gevaarlijk zijn, zoals dakwerken, laat je altijd uitvoeren door ervaren vaklui. Waag je ook nooit zomaar aan het metselen van dragende structuren, of aan het verwerken van dure materialen zoals natuursteen.

Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met Solyd.

Over Solyd

Bij Solyd kun je technieken aankopen en die eventueel onder begeleiding plaatsen. Je kiest zelf de merken en de materialen waarmee je wil werken, en je bepaalt waar je ondersteuning nodig hebt. Of het met ondersteuning nog steeds goedkoper is dan met een aannemer, kan je zelf makkelijk checken aan de hand van hun materiaallijsten. In die materiaallijst vind je alle producten en diensten afzonderlijk terug met hun eigen prijs. Op die manier kan je goed  vergelijken.