Een strak vormgegeven woning met warme, natuurlijke materialen: zo omschrijven zelfbouwers Els en Johan hun woning net buiten Leuven. De gevel uit rode ceder en zelfgebrande Oregonplanken verklapt al dat de materialen met veel zorg zijn uitgekozen. Sterker nog: 70% van het huis bestaat uit hergebruikte materialen. “We willen anders nadenken over de materiaalkost, en laten zien dat recuperatiematerialen net zo goed zijn als nieuw,” vertelt Els.
Een huis dat voor 70% bestaat uit gerecupereerde materialen. Hoe kom je op dat idee?
Els: “Waste is just a lack of imagination, zeggen we altijd. Want het is helemaal niet noodzakelijk om nieuwe materialen te gebruiken in veel gevallen. En afval is ook geen afval als je het nog perfect kan hergebruiken. Het huis dat hier eerst stond, dateerde van 1789. Dat hebben we steen voor steen afgebroken, en we hebben gekeken wat we van die materialen nog konden gebruiken. Wat we niet van onze eigen werf konden halen, hebben we elders van de afvalberg gered. Nieuwe materialen hebben we enkel gebruikt als recupmateriaal onvindbaar was of omdat we de meerwaarde van recupmateriaal niet inzagen. Onze ramen en deuren zijn bijvoorbeeld wél nieuw, omdat je tweedehands eigenlijk geen hoogrendementsglas (met 0.80 W/m²K isolatiewaarde) kan vinden.”
Bekijk hier de technische fiche van de woning
Els: “Waar komt die duurzame mindset nu vandaan? Tja, ik was altijd al een ‘natuurkind.’ Ecologisch leven en spullen hergebruiken is dan ook iets wat er altijd wel een beetje in gezeten heeft. Johan was vroeger daar minder mee bezig. Maar de liefde voor werken met recupmaterialen was er toch ook al wel want hij maakte oude, kapotte fietsen terug helemaal in orde. Maar ik heb hem een beetje bekeerd, haha! Hij is zelfs de oprichter geworden van REused vzw, een atelier dat duurzaam hergebruik van recupmaterialen stimuleert. Gelukkig zie je steeds meer van zulke initiatieven en zijn circulaire hubs geen zeldzaamheid meer.”
Wat is jullie kijk op circulariteit? Op welke manier hebben jullie dat toegepast in jullie woning?
Els: “We zijn gestart met de focus op bio-ecologisch bouwen. We zochten een architect via VIBE en toen is er een wereld voor ons open gegaan. De architecte, Liesbeth Liefsoons, stond helemaal open voor onze ideeën en ons beperkte budget. Ze gaf ons direct veel vertrouwen, en zo zijn de recupmaterialen er als extra element bijgekomen. We wilden zoveel mogelijk bio-ecologische materialen en/of recupmaterialen gebruiken, met als doel een minieme milieu-impact. Een zo laag mogelijk energieverbruik, geen schadelijk afval, weinig transportkilometers. Natuurlijke materialen zorgen ook voor een gezond leefmilieu en ze kunnen gedemonteerd en hergebruikt worden. Onze circulaire insteek zit ‘m dus vooral in de materialen en hun lage ecologische impact.”
Op vlak van stijl maakt het geen fluit uit of je nieuw of met recup bouwt, maar als je kijkt naar de prijs en het milieu dan maakt het zoveel uit.
Welke materialen hebben jullie precies gerecupereerd?
- De houtskeletstructuur bestaat volledig uit gerecupereerd materiaal, namelijk SLS en multiplex. De panelen werden gerecupereerd van op een autobeurs waar auto's als reuzecadeaus — verpakt in een grote, houten doos — gepresenteerd werden. Een campagnestunt die ons de hele houten structuur heeft opgeleverd!
- De twee eiken trekbalken zijn gerecupereerd uit het oude huis.
- De volhouten vloer is een gerecupereerde kasteelvloer.
- De lichtarmaturen zijn gerecupereerde theaterspots.
- De plantenstaanders komen van recup houten lades.
- De inox afdekplaatjes van stopcontacten zijn gerecupereerd.
- De keukentoestellen hebben we via een online veiling van tweedehandstoestellen gekocht.
- Het binnenwerk van de keuken komt van een gratis afgebroken keuken.
- De kastfrontjes in de keuken en badkamer zijn recup van appelkistjes uit Limburg.
- De houten gevelbekleding bestaat uit planken die al 10-20 jaar bij een ambachtelijke houtzagerij lagen te wachten op een koper.
Strakke badkamer met meubel uit appelkistjes
Wat is het speciaalste element dat jullie hebben kunnen recupereren?
Els: “De mooiste elementen vind ik de eiken balken en de bakstenen. Dat zijn elementen die uit het oude huis komen. Misschien komt dat doordat we elke steen in onze handen hebben gehad, dat ik er zo’n waarde aan hecht. Je moet er natuurlijk wel iets voor over hebben, maar dat maakt je huis ook heel persoonlijk.”
Is het haalbaar voor andere mensen om circulair te (ver)bouwen? Hoe begonnen jullie er aan?
Els: “Natuurlijk is circulair bouwen haalbaar voor iedereen! Wel is het belangrijk dat je doel van het begin af aan duidelijk is. Circulair bouwen vraagt namelijk een andere benadering. Ook is een architect die hiervoor openstaat belangrijk. In een reguliere ontwerpflow bedenkt de architect het concept in de wetenschap dat het voorstel van te gebruiken materialen in de reguliere bouwhandel te koop is. Circulair bouwen vereist kennis van wat er aan recupmaterialen te vinden is en waar, met in het achterhoofd dat dit niet altijd in de gewenste hoeveelheden en/of formaten meteen beschikbaar is. Dat is ook belangrijk om te weten voor jezelf. Wij hebben bijvoorbeeld jarenlang materiaal verzameld, naargelang het op ons pad kwam. De afdekplaatjes van de stopcontacten, de vloer, unieke vondsten: dat kan je niet in één keer kopen."
Hergebruikte theaterspots & appelkisten in de keuken
Hoe hebben jullie de verbouwing concreet aangepakt?
Els: “Wij waren zelf hoofdaannemer, dus we zijn heel intensief bezig geweest met het bouwproject. Toen Johan zei dat hij zelf aannemer wou zijn, heb ik wel even moeten slikken. “Hoe dan? Dat kunnen we nooit,” dacht ik. Ik kon het eerste plan van de architecte niet eens lezen. Maar toen we eenmaal aan het project begonnen, bespraken we de aanpak eerst altijd grondig met de architecte. Ik wou absoluut geen stommiteiten begaan, en dat is achteraf gezien gelukkig ook niet gebeurd. Omdat we zelf aannemer waren, hebben we ook grondig de offertes en het aanbod kunnen vergelijken. Zo zijn we bijvoorbeeld voor Eurabo en Hermelijn gegaan als leverancier voor de meeste nieuwe materialen. Daar hebben we heel goede ervaringen mee.”
Hebben jullie handige tips voor mensen die ook met recuperatiematerialen willen bouwen?
- Volg 2dehands voor specifieke materialen die je zoekt. In Nederland worden er bijvoorbeeld ook regelmatig geschaafde recup volhouten planken te koop aangeboden aan een fractie van de nieuwprijs.
- Op online veilingen zoals Auctim bvba vind je ook regelmatig interessante veilingen van faillissementen, stockverkopen, … dat zijn in strictu sensu geen recupmaterialen, maar wel tweedehandsmaterialen die een nieuw leven krijgen
- Materialenbanken zijn goudmijnen. Je hebt er eentje in Leuven, maar ook in andere steden is het up and coming.
- Weet dat een strakke vormgeving met recupmaterialen absoluut mogelijk is. Vaak hebben tweedehandsmaterialen een stoffig imago, maar het hoeft helemaal geen geknutsel met kurk te zijn als je met recupmaterialen werkt. Strak en modern gaat evengoed.
Hebben jullie iets bijzonders meegemaakt tijdens het bouwen van de woning?
Els: “We hebben vooral bloed, zweet en tranen meegemaakt haha, maar nu zijn we echt dolgelukkig met onze stek met aangenaam binnenklimaat en een architectuur en inrichting waarvan mensen dikwijls staan te kijken dat het met zoveel recupmateriaal is gebouwd. Want op vlak van stijl maakt het geen fluit uit of je nieuw of met recup bouwt, maar als je kijkt naar de prijs en het milieu dan maakt het zoveel uit. Zo willen wij het verschil maken.”