Verwarmen met een pelletketel

Soms is verwarmen met houtpellets de meest duurzame oplossing. Houtpelletketels zijn eenvoudig aan te sluiten op een bestaand centraal verwarmingssysteem. In hun nadeel speelt dat ze fijnstof uitstoten, ruimte vragen en prijzig zijn. 

Wanneer wel?

Met een pelletketel kun je je huis zonder aardgas of stookolie verwarmen. Ze zijn veen goed alternatief in woningen die nog niet aan renovatie toe zijn, maar die je ook niet efficiënt kan verwarmen met een warmtepomp of warmtenet.

Wanneer niet?

• In centraal gelegen woningen, wanneer een warmtenet een (toekomstige) optie is

• In woningen die op korte of middellange termijn aan een grondige renovatie toe zijn, want dan renoveer je de woning best tot ze geschikt is voor een warmtepomp

• Als er niet genoeg ruimte beschikbaar is voor de ketel of voor de pelletopslag

Je kan je woning verwarmen met organische materialen zoals houtpellets of houtblokken. Daarvoor gebruik je een biomassa- of pelletketel. Maar ook houtsnippers, mest, of tuinafval zijn mogelijke brandstoffen. De meeste van deze ketels hebben echter te hoge vermogens voor woningen, waardoor ze niet geschikt zijn. Of ze moeten handmatig gevuld worden, wat niet altijd comfortabel is. Daarom zijn pelletketels alleen een duurzaam en comfortabel alternatief voor een gas- of mazoutketel.

Pelletketels werken op basis van pellets: fijne korrels samengeperst en gedroogd zagemeel. Ze zijn enkele centimeters lang en hebben een diameter van maximum 8 mm. Soms worden ook andere grondstoffen verwerkt tot pellets, zoals maïs of de pulp van suikerbieten. Dit type pellets is niet geschikt voor huishoudelijke ketels.

Pelletketels worden aangesloten op je centrale verwarming en staan in een technische ruimte. Je mag ze niet te verwarren met een pelletkachel: die staan alleen in voor de verwarming van een enkele ruimte, en vind je doorgaans in de huiskamer.

Een ketel werkt - in tegenstelling tot de meeste kachels - volledig automatisch. Wanneer het kwik zakt, voert de ketel zelf pellets aan uit opslag, om de binnentemperatuur aangenaam te houden. Wanneer het warm genoeg is, schakelt de ketel zichzelf uit.

Comfortabel?

Een pelletketel neem je niet voor de gezelligheid in huis. Doorgaans belandt hij in een technische ruimte (bv. de garage). Om een volledige woning gedurende de hele winter van warmte te voorzien, heb je veel pellets nodig. Die worden best ook nog eens automatisch aangevoerd uit het reservoir, dat in een technische ruimte of buiten kan staan. De benodigde ruimte is dan ook navenant. Een tankwagen vult je reservoir regelmatig bij. Je kan het vergelijken met de levering van stookolie. Toch zijn er ook nog pelletketels op de markt met een ingebouwd reservoirtje dat je zelf handmatig moet bijvullen met zakken pellets. Dit is vanzelfsprekend een stuk minder comfortabel dan automatische vulling.

Een pelletketel is elektronisch regelbaar, wat hem heel gebruiksvriendelijk maakt. Wel duurt het even voor een biomassaketel voldoende opgewarmd is om de woning te verwarmen. Daarom zijn sommige pelletketels gekoppeld aan een buffervat met warm water waarvan je onmiddellijk warmte kan aftappen wanneer je de verwarming aanzet. Heb je geen buffervat, kies altijd voor een modulerende ketel met een zo laag mogelijk minimaal vermogen. Daardoor springt de ketel minder vaak aan en af, wat de efficiëntie en de fijnstofuitstoot ten goede komt.

Een pelletketel vraagt één keer per jaar een onderhoud en om de 4 à 8 weken moet je de aslade legen. Daarbuiten vraagt de ketel geen bijzondere aandacht.

Hoe werken pellet- en biomassaketels?

Warmte opgewekt met behulp van een pelletketel of biomassaketel verschilt niet van warmte die opgewekt wordt door een mazout- of gasketel. Het water wordt opgewarmd tot de gebruikelijke temperatuur, eventueel getransporteerd naar een buffervat, en dan verspreid via radiatoren of vloerverwarming. Je kan een pelletketel dus aansluiten op een bestaand centraal verwarmingssysteem dat nu werkt op gas of mazout.

De pellets worden meestal via een reservoir automatisch tot in de ketel gebracht. De hoeveelheid pellets, de brandintensiteit en de hitte: alles wordt elektronisch geregeld. Een pelletketel verbruikt dus, net zoals elke andere ketel, ook een beetje elektriciteit.

Doordat de pellets weinig vocht en geen toevoegstoffen bevatten, hun afmetingen beperkt zijn en qua structuur zeer uniform zijn, branden ze gelijkmatig en grondig op. De fijnstofuitstoot van een moderne pelletketel is dan ook aanzienlijk lager dan die van een houtkachel.

Een pelletketel verbruikt per jaar - voor een gemiddelde woning - zo’n 4 tot 6 kubieke meter pellets. Je hebt dus behoorlijk wat ruimte nodig om die op te slaan. Als je ketel handmatig gevuld wordt, kun je de pellets laten leveren in zakken of op een pallet en opbergen in je tuin, garage of berging. Beter kies je  voor een ketel met volledig autmatische navullig. Je laat de pellets in bulk leveren en bergt ze op in een opslag. Dat kan een ondergrondse silo zijn - die extra graafwerken vraagt bij de plaatsing - of een bovengrondse silo in textiel of plastiek, zowel in binnen- of buitenopstelling. Ook een eigen gemaakte opslag in plaatmateriaal is mogelijk.

Dankzij een buffervat of boilervat in combinatie met zonnecollectoren kun je de pelletketel in de zomer volledig uitschakelen. In de zomer brengen je zonnecollectoren genoeg op om in je warmwaterbehoefte te voorzien.  Zijn je zonnecollectoren gekoppeld aan een buffervat, dan ondersteunen ze niet alleen je productie van sanitair warm water, maar ook in beperkte mate je woningverwarming. Hier staat wel een verhoudigsgewijs grote investeringskost tegenover. Daarnaast biedt een buffervat een beter hydraulisch evenwicht en meer sanitair comfort.

Voordelen

• makkelijk aan te sluiten op een bestaand cv-systeem
• geen grote renovatiewerken nodig

Wat is het rendement van pellet- en biomassaketels?

Pelletketels hebben een goed rendement. Ze zetten tot meer dan 90 procent van de energie uit pellets om in effectieve warmte. Een open haard haalt bijvoorbeeld slechts 10 procent rendement.

Bij wand- of vloerverwarming verhoog je het rendement nog eens met max. 7 à 8 procent als je kiest voor een condenserende ketel. Die haalt extra warmte uit de rookgassen. Een gascondensatieketel haalt met 94 procent een lichtjes hoger rendement, maar werkt wel op fossiele energie. Een warmtepomp haalt daarentegen een rendement tussen de 150 tot 220 procent, zelfs als je rekening houdt met het rendementsverlies in de elektriciteitscentrale en het bijhorende transport.

Hoeveel pellets verbruikt een pelletketel?

Als het pelletsysteem een bestaande mazout- of gasketel vervangt, geldt de eenvoudige vuistregel: je verbruik (in liter stookolie of m3 gas) x 2 = je pelletverbruik in kg. Iemand die jaarlijks bijvoorbeeld 2.000 liter stookolie verbruikt en overschakelt op pellets, mag een jaarverbruik van 4.000 kg pellets verwachten. Met een ketel met condensatietechnologie ligt het jaarverbruik max. 7 à 8 procent lager.

Plaats je bijkomend thermische zonnepanelen, dan bespaar je 10 tot 30 procent extra. Al is dit erg afhankelijk van het type installatie, de woning, het aantal bewoners en je eigen warm waterverbruik.

Hoe duurzaam zijn pellet- en biomassaketels?

Pelletketels werken op basis van pellets: fijne korrels samengeperst zagemeel of houtspaanders. Kwalitatieve pellets worden gemaakt van onbehandeld hout en zijn te herkennen aan het ENplus A1-label. Krijgen ze ook het Better Biomass-label, dan weet je dat de pellets aan de strengste duurzaamheidseisen voldoen.

Wil je duurzaam stoken met een pelletketel, dan kies je ook voor lokale pellets. Deze worden geproduceerd als “bijproduct” van resthout in grote Belgische houtzagerijen. Dit resthout is echter ook de grondstof voor de spaanplaatindustrie. Grootschalige toepassing van pellets voor woningverwarming bedreigt die productie van spaanplaat en is bijgevolg geen optie. De productie van pellets is wel energiearm.

Bij het verbranden van pellets komt - meer dan bij aardgas - CO2 vrij. Het verschil is dat hout weer kan aangroeien en daarbij CO2 opneemt. Daarom worden pellets vaak als een CO2-neutrale energiebron gezien. De gedachte daarachter is dat je - mits goed bosbeheer - de CO2 die vrijkomt bij verbranding weer kunt opnemen via nieuw en groeiend bos. In praktijk blijkt dit niet bij alle pellets op de markt het geval te zijn. Gebruik je het resthout bijvoorbeeld voor de productie van spaanplaat i.p.v. pellets, dan komt de CO2 niet vrij. Dit is dus een klimaatvriedelijkere toepassing.

Een andere discussie die woedt omtrent pellets - en houtverbranding in het algemeen - is hun negatieve invloed op luchtkwaliteit. Bij het verbranden van hout komen o.a. fijn stof en stikstofoxiden vrij. Dat is schadelijk voor onze gezondheid. Een pelletketel scoort op vlak van fijn stof minder goed dan een gascondensatie- en mazoutketel. Daarom verdient een warmtepomp de voorkeur: een goed rendement, geen fijn stof en kan werken op hernieuwbare energie. Wel is het zo dat de fijnstootuitstoot bij goede kwalitatieve ketels beperkt is. 

Richtprijs, premies en terugverdientijd van pellet- en biomassaketels

Prijsvork: vanaf 6.000 euro

Pellet- en biomassaketels zijn vrij duur in aanschaf, zeker als je kiest voor een complete installatie met voorraadvat, opslagsilo en zonnecollectoren. Gaat de installatie gepaard met andere renovatiewerken, dan kan je beroep doen op de renovatiepremie van de Vlaamse overheid. Aan deze premie zijn wel voorwaarden verbonden. Zo moet je woning bijvoorbeeld ouder zijn dan 30 jaar.

Een nieuwe pelletketel is te koop vanaf 6.000 euro. Een buffervat kost makkelijk 1.000 tot 2.000 euro, een nieuw rookkanaal 1.000 tot 2.000 euro. Een opslagsilo kan de prijs nog verder opdrijven. Een complete installatie waarbij het bestaande warmteverdeelsysteem (radiator - vloerverwarming) behouden blijft kost zo makkelijk 10.000 euro of meer. De keuze voor een pelletketel is dus een grote investering. 

Naast de kostprijs van de installatie  is er nog de “operationele kost” : de kost om de installatie te gebruiken (= de brandstof), te onderhouden en te vervangen. Een pelletsysteem heeft wel een lange levensduur.

In een slecht geïsoleerde woning

Deze tabel vergelijkt de verwarmingskosten voor een doorsnee gezin dat 23.260 kWh warmte vraagt (in een slecht geïsoleerde woning, waarbij de ketel niet condenseert) en waarbij de verwarmingsinstallatie 20 jaar werkt. 

In een goed geïsoleerde woning

Deze tabel vergelijkt de verwarmingskosten voor een doorsnee gezin dat 10.000 kWh warmte vraagt (in een goed geïsoleerde woning) en waarbij de verwarmingsinstallatie 20 jaar werkt. 

Zijn pellet- en biomassaketels iets voor mij?

Checklist

1. Een warmtepomp is geen optie? Ook niet op middellange termijn?

2. Je hebt voldoende ruimte beschikbaar voor de ketel, een pelletvoorraadvak en eventueel een buffervat?
3. Je woont in een eerder ruraal, dunbevolkt gebied?

Als je op alle vragen ‘ja’ antwoordde is een pellet- of biomassaketel mogelijk een goede optie. Twijfel je nog? Neem dan zeker contact op met je provinciale steunpunt duurzaam bouwen en wonen en voor een duurzaam bouwadvies op maat. Zij bieden onafhankelijk, professioneel advies; gratis of voor een bescheiden vergoeding.