Warmtepomppanelen voorzien groene elektriciteit en verwarming in één systeem. Ze bestaan uit klassieke PV-panelen met op de achterkant een warmtewisselaar. De panelen drijven een warmtepomp aan, die zowel instaat voor de verwarming van de woning als voor sanitair warm water.
Ecobouwers Groene Warmte Tool
Dit artikel is een onderdeel van de Groene Warmte Tool. Hiermee kun je nagaan welke technieken haalbaar zijn voor jouw woning. Deze tool kwam tot stand dankzij de steun van de provincies Vlaams Brabant en Oost-Vlaanderen en de Koning Boudewijnstichting. Inhoudelijk werd er een beroep gedaan op Dialoog vzw en studiebureau Kelvin Solutions.
Wanneer wel?
- in zeer grondig geïsoleerde woningen
- in combinatie met verwarming op lage temperatuur (vloer- of wandverwarming; ventiloconvectoren)
- wanneer er geen ruimte is voor de buitenunit van een gewone lucht-water warmtepomp
- bij totaalrenovatie of nieuwbouw
Wanneer niet?
- in slecht tot matig geïsoleerde woningen
- met verwarming op hoge temperatuur (bv. klassieke radiatoren)
- geen ruimte op het dak
- je hebt al technieken die nog niet aan vervanging toe zijn (bv. zonnepanelen of een zonneboiler)
Een warmtepomp met warmtepomppanelen is een all-in-one techniek om in alle verschillende energiebehoeftes te voorzien: elektriciteit, warmte en sanitair warm water. Daarom is ze voornamelijk geschikt voor grondige renovaties of nieuwbouw, waar de volledige energievoorziening onder handen wordt genomen. De panelen kunnen de warmtepomp van warmte voorzien bij temperaturen tot -7°C, wat zelden voorkomt in ons Belgenlandje. Daardoor heeft de techniek een mooi rendement. Bij lagere temperaturen springt de elektrische bijverwarming aan.
Warmtepomppanelen zijn trouwens niet te verwarren met PVT-panelen, waarbij de warmtewisselaar geen warmtepomp, maar wel een zonneboiler bevoorraadt.
Comfortabel?
De warmtepomp warmt het water op dat door je centrale verwarming stroomt. Om het beste rendement uit je installatie te halen, voorzie je best verwarming op lage temperatuur, zoals wand- of vloerverwarming.
Vloerverwarming behoort tot de meest comfortabele types verwarming die er zijn. De warmte voelt hetzelfde aan als die uit klassieke radiatoren, met de bijkomende voordelen dat de volledige ruimte gelijkmatig opwarmt en de vloer altijd aangenaam warm aanvoelt, zelfs bij sokloze midwinterexpedities. Het is ook een heel zuinige vorm van verwarmen.
Een warmtepomp met warmtepomppanelen is wel complexer dan een lucht-waterwarmtepomp, waardoor de installatie meer onderhoud vraagt. De glycolleiding vraagt extra aandacht. Zo blijven de koppelingen best goed bereikbaar, om eventuele lekken snel te herstellen.
Hoe werkt een warmtepomp met warmtepomppanelen?
Warmtepomppanelen produceren tegelijkertijd groene stroom en warmte. De voorkant bestaat uit fotovoltaïsche cellen die zonlicht omzetten in elektriciteit. Aan de achterkant onttrekt een warmtewisselaar, gevuld met glycol, warmte aan de omgevingstemperatuur. Deze warmte wordt door de warmtepomp zowel ingezet voor het verwarmen van het cv-water als het sanitair warm water.
Ook als er geen zon is, werkt een warmtepomppaneel. Zelfs in de winter, wanneer het vriest. De warmtewisselaar kan warmte uit de buitenlucht onttrekken tot een temperatuur van -7°C, iets wat in het gematigd zeeklimaat van België zelden voorkomt en nooit lang aanhoudt. Zakt de temperatuur lager, dan overbrug je de koude periode tijdelijk met warmte uit het buffervat of springt een elektrische weerstand bij met behulp van elektriciteit van het net. Het is dus niet mogelijk om off-grid te gaan met dit type verwarmingsinstallatie.
De zonnecellen op het warmtepomppaneel verschillen niet van gewone PV-panelen. Het hoogste rendement behalen ze op dagen met veel zonuren, in de zomer en in de tussenseizoenen. Op warme zomerdagen halen ze soms zelfs een hoger rendement dan gewone zonnepanelen door de koelende werking van het glycol-water. In de winter, wanneer de meeste elektriciteit nodig is, ligt hun rendement lager. Daarom is het verstandig om genoeg warmtepomppanelen of bijkomende PV-panelen te voorzien, zodat de warmtepomp zoveel mogelijk op zelfopgewekte, 100% hernieuwbare energie kan draaien.
Voordelen
- warmtepomp met hoog rendement
- geen tuin voor een buitenunit of captatieveld nodig
- efficiënt gebruik van dakoppervlakte
- stille werking
Wat is het rendement van een warmtepomp met warmtepomppanelen?
Een warmtepomp heeft maar zin als ze efficiënt kan functioneren. Want een warmtepomp verbruikt nu eenmaal elektriciteit. Elektriciteit wordt opgewekt met een laag rendement, wat betekent dat het een dure ‘energiedrager’ is. Daarom moet het stroomverbruik beperkt blijven. Met een dik isolatiepakket, een goede luchtdichtheid, gecontroleerde ventilatie en een warmteverdeelsysteem op zeer lage temperatuur, behaal je het hoogste rendement.
Een warmtepomp met warmtepomppanelen is bij uitstek een verwarmingstechniek voor nieuwbouw en grondig gerenoveerde woningen. Anders zal de investerings- en verbruikskost hoog uitvallen. Is je woning niet grondig geïsoleerd, dan investeer je beter eerst in extra isolatiewerken om je warmtevraag in te perken.
Volgens installateurs is het rendement van een warmtepomp met warmtepomppanelen gelijkaardig aan die van een geothermische warmtepomp. We spreken dan van een SCOP of seizoensrendement tussen de 4,5 en 5. De SCOP of Seasonal Coefficient of Performance (SCOP) geeft de theoretisch gemiddelde prestatie van een warmtepomp weer over de periode van een jaar. Een SCOP van 4,5 betekent dus dat 1 kW elektriciteit omgezet wordt naar gemiddeld 4,5 kW warmte, berekend over een jaar. Dat goede rendement behaal je mede doordat er extra stroom wordt opgewekt via de zonnecellen.
Hoe duurzaam is een warmtepomp met warmtepomppanelen?
Een warmtepomp met warmtepomppanelen is - net als elke andere warmtepomp - een bijzonder duurzame verwarmingstechniek. Een groot deel van de energiebehoefte van je woning wordt duurzaam ingevuld: op hernieuwbare zonne-energie en met warmte uit de buitenlucht. Enkel bij koud weer of wanneer de zonnepanelen niet voldoende stroom opwekken om de warmtepomp te laten draaien, moet er beroep gedaan worden op het net. In combinatie met een groenestroomcontract stoot je verwarming in principe geen gram CO₂ meer uit.
In de praktijk is het zo dat niet alle stroom uit je stopcontact - ook al heb je een groenestroomcontract - duurzaam is opgewekt. Het merendeel van onze stroom is afkomstig van gascentrales en kernenergie. Hernieuwbare energie is op het moment van schrijven slechts goed voor 13,5 procent van onze stroomvoorziening in België. Tegen 2050 zou alle stroom uit je stopcontact wel duurzaam opgewekt moeten zijn. Dan is de CO2-uitstoot van een warmtepomp effectief nul.
Daarnaast wekken je warmtepomppanelen niet altijd genoeg stroom op wanneer je warmtepomp het nodig heeft, bijvoorbeeld op een koude, dichtbewolkte dag. Dan moet je warmtepomp haar energie grotendeels halen uit reguliere netstroom. Daarom is het ook met een warmtepomp belangrijk om je warmtevraag zo laag mogelijk te houden: niet enkel voor je portemonnee, maar ook voor het milieu.
Een ander belangrijk aspect is het koelmiddel dat toegepast wordt in een warmtepomp. Dat is erg schadelijk voor het milieu als het vrijkomt in de atmosfeer. De afvoer en verwerking van het koudemiddel aan het eind van de levensduur van de warmtepomp moet daarom gecontroleerd gebeuren door een erkend technicus.
Richtprijs, premies en terugverdientijd van een warmtepomp met warmtepomppanelen
Prijsvork: tussen 18.000 en 25.000 euro (inclusief plaatsing)
Een warmtepomp met warmtepomppanelen is iets goedkoper dan een geothermische (of grond-) warmtepomp, maar valt duurder uit dan een lucht-waterwarmtepomp. Het rendement is volgens de prognose van de fabrikant wel beter dan dat van een lucht-waterwarmtepomp, en zelfs vergelijkbaar met dat van een grondwarmtepomp. Al zijn er nog te weinig installaties die langdurig draaien om deze aanname te bevestigen.
Hoe meer deze relatief nieuwe techniek ingeburgerd zal raken, hoe waarschijnlijker een toekomstige prijsdaling. In een goed geïsoleerde woning zal meestal een lucht-waterwarmtepomp een interessantere investering zijn. Al dient dit project per project bekeken te worden.
Zoals elke verwarmingsinstallatie vraagt ook dit type warmtepomp onderhoud. Bij warmtepomppanelen is dit iets veeleisender en mogelijk duurder, door de glycolleiding. De glycol moet tijdig vervangen worden en de installatie moet steeds gecheckt kunnen worden op lekken. Hoe schaars de kans op een lek ook is, ervaringen met zonneboilers leren, dat tijdig en grondig onderhoud steeds aangewezen is.
Geschat energieverbruik per jaar voor verwarming en warm water | Prijs warmtepomp met 8 warmtepomppanelen | Geschatte Jaarlijkse verbruikskost (aanvoertemperatuur 35 graden) | Opbrengst per jaar - warmtepomppaneel via fotovoltaïsche cellen | |
|---|---|---|---|---|
Warmtepomp 6 KW + 8 warmtepomppanenelen)- geïsoleerde woning met lage warmtevraag | 15.000 kWh | 20.000 euro | 1330 euro/jaar | 300 euro/jaar |
SCOP bij afgiftetemperatuur 35° is 4,5 - stroomprijs: 0,40 euro/kWh
Sanitair warm water
De warmtepomp, aangevuurd door de warmtewisselaar en elektriciteit van de zonnepanelen, voorziet in je dagelijkse behoefte aan sanitair warm water. Alleen op heel koude of bewolkte dagen gebruikt de warmtepomp (ook) netstroom om je sanitair warm water op te warmen.
Is een warmtepomp met warmtepomppanelen iets voor mij?
Een warmtepomp met warmtepomppanelen rendeert pas echt wanneer ze instaat voor de volledige energievoorziening. Enkel bij zeer grondige renovaties of nieuwbouw, waarbij het volledige techniekenpakket vervangen moet (en kan) worden, loont het om over te stappen naar deze techniek. Wie al een zonneboiler of zonnepanelen op zijn dak heeft liggen, kijkt beter eerst naar de andere opties.
Checklist:
- Heb je heel grondig, BEN- (Bijna Energie Neutraal) of tot passiefhuisniveau geïsoleerd?
- Heb je een warmteafgiftesysteem op lage temperatuur? (bv. vloer, of wandverwarming, of ventiloconvectoren)
- Is je volledige techniekenpakket aan vervanging toe?
- Heb je voldoende ruimte op je dak om de warmtepomppanelen te leggen?
Als je op alle vragen ‘ja’ antwoordde is een warmtepomp met warmtepomppanelen mogelijk een goede optie. Twijfel je nog? Neem dan zeker contact op met je provinciale steunpunt duurzaam bouwen en wonen en voor een warmteplan op maat. Zij bieden onafhankelijk, professioneel advies; gratis of voor een bescheiden vergoeding.
