Schelpen worden al eeuwen toegepast als bodemisolatie onder woningen. Het is misschien wel een van de oudste vormen van isoleren. Anno 21ste eeuw worden schelpen nog steeds gebruikt als bouwmateriaal, om vloeren mee isoleren of kruipkelders te vullen. De schelpen moeten dan wel in een voldoende dikke laag aangebracht worden, anders isoleren ze niet genoeg.
Schelpen als isolatiemateriaal
Schelpen isoleren een stuk minder goed dan andere bio-ecologische isolatiematerialen. Naar de huidige normen is het dan ook geen volwaardig isolatiemateriaal.
Maar leg je schelpen in een voldoende dikke laag onder je vloer of in je kruipkelder, dan hebben ze wel een goede isolerende werking en kunnen ze vochtproblemen voorkomen in je vloeropbouw.
Zeeschelpen zijn het uitwendig kalkskelet van mariene weekdiertjes. Ze bestaan voornamelijk uit kalk en andere mineralen, en groeien mee met het organisme. Dankzij hun harde beschermingslaag zijn de weekdiertjes beschermd tegen roofdieren, uitdroging en kwetsuren. Wanneer het diertje sterft, blijft de schelp bestaan. De zeebodem ligt er dus - bij wijze van spreken - vol mee.
Ecobouwers sprak met Bart en Yun, die onder hun woning 30 cm schelpen hebben liggen
Wat maakt isoleren met schelpen ecologisch?
In eerste instantie spreken we van een nagroeibaar materiaal. Elk jaar opnieuw produceren de ontelbare weekdieren die onze oceanen rijk zijn er namelijk een gigantische stapel van. Zo lang de firma’s die zeeschelpen winnen zich aan de strikte quota houden - die onder andere bepalen in welke regionen ze schelpen mogen opzuigen - zijn schelpen in principe onuitputtelijk.
De klimaatopwarming gooit roet in het eten. Doordat de hoeveelheid CO2 in de atmosfeer stijgt, nemen ook de oceanen veel meer CO2 op. CO2 verlaagt de PH-waarde van het water: de zeeën worden zuurder. Zuur lost kalk op, waardoor de weekdiertjes het in de toekomst veel moeilijker zullen hebben om te overleven. Op termijn zou de winning van schelpen dus een stuk moeizamer kunnen verlopen. Ze nu laten liggen lost echter niets op.
De schelpen die in Nederland en België als bouwmateriaal te koop zijn, worden gewonnen uit de Noordzee, Waddenzee, Zeeuwse wateren en de Oosterschelde. Schelpen zijn daardoor bij uitstek een lokaal bouwmateriaal. De CO2 uitstoot voor transport blijft daardoor beperkt.
De leveranciers zeven en wassen de schelpen ter plekke op de boot. Eens op het droge worden de schelpen ontzilt met zoet water en gezeefd op grootte. Dan worden ze in silo-vrachtwagens gestort of in bigbags verpakt.
Schelpen als bouwmateriaal bevatten ook geen giftige stoffen tegen ongedierte. De scherpe hoekjes en kantjes weren beestjes zonder hulp.
Hoe goed presteren schelpen als isolatie in vergelijking met andere isolatiematerialen?
Schelpen presteren een stuk minder goed dan andere bio-ecologische isolatiematerialen. De lambdawaarde ligt namelijk tussen 0,106 en 0,155 W/mK. Met een dergelijke hoge lambda-waarde is het misleidend om te spreken over een isolatiemateriaal: materialen met een lambdawaarde boven de 0,8 worden niet gezien als isolatie. Je kunt daarom pas op de isolerende werking van schelpen rekenen bij grote diktes. Reken maar op een schelpenlaag van meer dan een halve meter. Toch kunnen schelpen je helpen als je een duurzame vloeropbouw wenst met goede isolatiewaarde.
Schelpen zijn een multifunctioneel bouwmateriaal. Een aangedamde schelpenlaag kan dienen als (lichte) fundering voor houtskeletbouw of strobalenbouw. Daardoor vermijd of minimaliseer je beton en slinkt de ecologische voetafdruk van je woning drastisch.Daardoor vermijd of minimaliseer je beton en slinkt de ecologische voetafdruk van je woning drastisch. De milieu-impact is dan zelfs kleiner dan die van een vloer met een vergelijkbare isolatiewaarde, opgebouwd uit een beter isolerend type vloerisolatie en beton. De milieu-impact is dan zelfs kleiner dan die van een vloer met een vergelijkbare isolatiewaarde, opgebouwd uit een beter isolerend type vloerisolatie en beton. Jammer genoeg is deze opbouw niet altijd haalbaar, bijvoorbeeld in een te vochtige omgeving, of bij een hoge waterstand.
Lambda-waarde van isolatiematerialen
Type isolatie | λ [W/mK] |
|---|---|
Vacuüm Isolatie Panelen (VIP) | 0,007 |
Resolhardschuim | 0,018 - 0,020 |
0,023 - 0,028 | |
0,021 - 0,026 | |
EPS of geëxpandeerd polystyreen | 0,031 - 0,045 |
XPS of geëxtrudeerd polystyreen | 0,028 - 0,038 |
0,031 - 0,044 | |
0,034 - 0,044 | |
Cellenglas | 0,036 - 0,058 |
0,035 - 0,040 | |
0,038 - 0,040 | |
0,038 - 0,042 | |
0,038 | |
0,039 | |
0,035 - 0,040 | |
Kokosvezel | 0,04 |
0,039 - 0,042 | |
0,056 | |
Schelpen | 0,106 - 0,155 |
Bron: www.lambda.be
Isoleren met schelpen biedt een heleboel voordelen:
- schelpen zijn nagroeibaar
- het wordt lokaal gewonnen
- warmte- en geluidsisolerend (hoewel beperkt)
- lichtgewicht opvulmiddel (vergeleken met bijvoorbeeld aarde)
- er worden geen giftige stoffen aan toegevoegd
- schelpen zijn niet brandbaar
- schelpen hebben een drainerende werking
- doordat het materiaal uit harde kalk bestaat vervormt het niet
- schelpen trekken geen vocht omhoog, door de niet-capillaire werking
- isolatie met schelpen geeft geen geur af, schelpen werken net geurabsorberend (voor kruipkelders)
De nadelen van isoleren met schelpen zijn:
- de isolatiewaarde ligt laag, waardoor een dikke laag nodig is
- schelpen zijn erg zwaar: voor een kubieke meter zit je al gauw aan 600 à 650 kg/m³ voor volle schelpen, en aan 800 à 1000 kg/m³ voor gebroken schelpen.
- Wanneer schelpen volledig onder water staan, verliezen ze hun effectiviteit
Hoe wordt schelpen isolatie geplaatst?
Afhankelijk van waarvoor je ze wil gebruiken, kan je kiezen tussen volle schelpen (grootte tussen circa 15 en 35 mm) en gebroken schelpen (grootte tussen circa 3 en 15 mm).
Schelpen worden doorgaans ingezet als isolerende laag in de vloeropbouw. De holtes tussen en in de schelpen zorgen voor stilstaande lucht, die je vloer isoleert. Ook vochtige kruipkelders kunnen ermee gevuld worden als extra vloerisolatie.
Het grote voordeel van schelpen is dat vocht niet capillair omhoog wordt getrokken, maar netjes wordt gedraineerd. Leg je een schelpenlaag aan op een natte bodem, dan zal enkel de onderste 10 centimeter nog vochtig worden. Pas daarboven blijft alles droog en beginnen ze met isoleren. Staan ze volledig onder water, dan verliezen ze hun isolerende waarde helaas helemaal. Het zijn de holtes tussen en in de schelpen die de lucht doen stilstaan en warmte vasthouden.
Schelpen zijn bijzonder drukvast. Daarnaast kan je altijd nog andere types vloerisolatie, zoals kurk, tussen de schelpenlaag en de vloerafwerking bijplaatsen.
Je kan er (bijkomend) ook je kruipruimte mee isoleren. Maar enkel als die droog of licht vochtig is. Loopt je kelder regelmatig onder water, dan zijn schelpen niet de juiste oplossing. Vergeet niet dat ze in een kruipruimte ook danig of volledig de weg zullen versperren. Om echt effect te zien, moet je je kruipruimte vullen voor minstens 80 procent. Daardoor worden sommige leidingen misschien niet meer toegankelijk.
Meevaller: een kruipruimte vol schelpen geeft geen muffe geurtjes meer af en houdt muizen en ratten op afstand dankzij de scherpe randjes.
Wanneer kies je best niet voor schelpen als isolatie?
Voor muren en daken zijn schelpen wegens het grote volume dat je nodig hebt en het gewicht dat ze torsen niet geschikt. Andere bio-ecologische alternatieven zijn veel bruikbaarder.
Ook niet elke vloeropbouw is compatibel met schelpen, en in te vochtige kruipruimtes verliezen ze hun isolerende werking. Advies van een gespecialiseerde bouwzaak en/of architect is steeds aan te raden.
Dit artikel kadert binnen het project C-bouwers, en werd gerealiseerd met de steun van de provincie Vlaams-Brabant.
Bron: VIBE.be
